Gunningscriteria gericht op innovatie
De essentie in het verkrijgen van innovaties is dat aanbieders de ruimte wordt geboden of zelfs specifiek gevraagd wordt om met iets nieuws te komen. Innovatie kan in principe voor elke aanbesteding (die niet volledig technisch is gespecificeerd) worden uitgevraagd door gunningscriteria. Bij gunningscriteria gericht op innovatie is het van belang dat deze transparant en objectief worden uitgevraagd. Het is van cruciaal belang dat het duidelijk is voor de marktpartijen wat er wordt uitgevraagd en er bij de inschrijvingen geen appels met peren worden vergeleken. Het doel is uiteindelijk alle inschrijvingen objectief te beoordelen, waarbij offertes met elkaar vergeleken kunnen worden.
Kwalitatieve gunningscriteria kunnen betrekking hebben op tal van zaken, zoals leveringstermijn, capaciteit, levensduur, gebruikskosten, duurzaamheid, garantie, risico’s, klantenservice en esthetische kenmerken. Door de kwaliteitscriteria aan de innovatie- en inkoopstrategie van de organisatie of het project te koppelen, wordt de kans op innovatieve voorstellen verhoogd.
Daarnaast kan de aanbesteder als er sprake is van een langlopende opdracht en technologische ontwikkelingen nog onbekend zijn, gunnen op de omgang van de inschrijver met betrekking tot ontwikkelingen in de markt (een ontwikkelplan uitvragen bij langdurige opdrachten). Door dit op te stellen als gunningscriterium worden marktpartijen geprikkeld om continu te blijven ontwikkelen en op de hoogte te zijn van de laatste ontwikkelingen in de markt.
Als een technologische ontwikkeling bekend is, maar nog pril en niet uitontwikkeld is, kan er specifiek in een gunningscriterium worden gevraagd om deze techniek al dan niet op kleine schaal aan te bieden. Een voorbeeld hiervan is het uitvragen van openbaar vervoer met waterstofbussen voor een klein deel van het contract door de provincie Zuid-Holland of het toepassen van slimme laadpalen voor een deel van de totale uitvraag (zie case bij paragraaf 5.2)
Kwaliteit en daarmee ook innovatie krijgt pas aandacht van de markt als een aanbesteder daar ook een substantiële waardering voor geeft. Concreet betekent dit doorgaans dat in een beste prijs-kwaliteitverhouding (BPKV)-beoordeling, kwaliteit in totaal voor 40% of meer meeweegt in het uiteindelijke resultaat.
Hoe meer de aanbesteder sturend is in de gunningscriteria en kaderstellend is in het programma van eisen, hoe meer gestuurd wordt naar oplossingen of gewenste uitkomsten. Dit werkt ook andersom. Als een aanbesteder gunningscriteria opstelt waarbij niet exact wordt uitgevraagd wat de verwachting is, ontstaat er vrijheid voor de marktpartij om dit zelf in te vullen. Het is belangrijk dat hier wel houvast ontstaat waarop beoordeeld kan worden. Zodat alle marktpartijen op een objectieve, transparante, gelijke en proportionele wijze behandeld worden.
In de Praktijkgids aanbesteden voor professionals van het CROW wordt uitgebreid toelichting gegeven op dit onderwerp in hoofdstuk 4 (Inschrijven, beoordelen en gunnen) en in bijlage 8 t/m 10.
Wegdek-labelling
Provincie Gelderland, Strukton Civiel, Apollo Vredestein en de Universiteit Twente hebben een uniek concept bedacht om de kwaliteit en duurzaamheid van een wegdek te categoriseren genaamd wegdek-labelling. Het wegdek-label is te vergelijken met de al bestaande labels voor witgoed en banden. Nederland heeft een groot en gestructureerd wegennet. In de toekomst willen we ons ook blijven verplaatsen. Het efficiënt en duurzaam ontwerpen, bouwen en onderhouden van wegen is daarbij van essentieel belang.
Hoe werkt wegdek-labelling? Labelling van wegdekken is een categorisering, van A tot G, van huidige en toekomstige eisen voor wegdekken. Wegen moeten veilig, bereikbaar, duurzaam en economisch zijn. Tijdens het aanleggen en gebruik van wegen dient met de leefbaarheid van omwonenden en met het milieu zoveel mogelijk rekening te worden gehouden. Provincie Gelderland, Strukton Civiel, Apollo Vredestein en de Universiteit Twente hebben in de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar de verhoudingen tussen band en wegdek. Voor de veiligheid van een weg is het aspect stroefheid essentieel, voor de leefbaarheid het band-wegdekgeluid en voor zowel duurzaamheid als economie het milieu, beperking van de CO2-uitstoot, en de rolweerstand. Met deze criteria is rekening gehouden in de wegdek-labels die in het kader van de aanbesteding gebruikt zijn in de gunningscriteria, waardoor dus ruimte ontstaat voor innovatie.
Over de uitkomst van de aanbesteding is de provincie zeer tevreden. Door durven los te laten en door het gunningsmodel te linken aan de wegdek-labels, die weer gerelateerd zijn aan de doelen van de provincie, zijn goede resultaten gehaald.
Bron: Provincie Gelderland
Innovatie in gebiedscontracten
Een ander voorbeeld van een innovatiegericht gunningscriterium is door de provincie Noord-Holland toegepast in de gebiedscontracten. De provincie Noord-Holland sluit gebiedscontracten voor het meerjarig onderhouden van haar natte en droge areaal. Om innovatie en duurzaamheid te bevorderen binnen deze langjarige overeenkomsten wordt gebruikgemaakt van een gunningscriterium. De inschrijver moet een beschrijving geven van de wijze waarop hij invulling geeft aan innovatie en duurzaamheid over de gehele lifecycle (ook buiten de looptijd van het gebiedscontract) van het areaal. De inschrijving moet daarbij gerelateerd zijn aan de doelen van de provincie, zoals doorstroming, leefbaarheid, veiligheid, imago en efficiency/kosten.
Bron: provincie Noord-Holland
Naast voorgenoemde cases kent de case ‘N211c geeft energie’ bij paragraaf 4.3 het gunningscriterium Opschaalbaarheid van de geboden innovaties.