Conclusies
De Hoofdvraag
De hoofdvraag van dit onderzoek luidt als volgt:
Hoe kan de aanbesteding worden ingezet om de kans op onveilige situaties tijdens de uitvoering te beperken?
De resultaten van de interviews en de op basis daarvan uitgevoerde Pilots leiden tot de volgende conclusies:
Algemene conclusie: extra aandacht voor veiligheid werkt!
Bij de pilots heeft op verschillende manieren veiligheid een plek gekregen in de aanbesteding. En daarmee in de relatie tussen opdrachtgever en ondernemer. Elk van deze manieren heeft ertoe geleid dat veiligheid onderwerp van gesprek is geweest tussen opdrachtgever en ondernemer na opdrachtverlening. En die extra aandacht voor veiligheid heeft effect, zo blijkt uit de pilots. Omdat zonder uitzondering zowel opdrachtgever als ondernemer het onderwerp serieus nemen. Niet een effect dat we op basis van deze pilots kunnen kwantificeren. Maar daar was het in dit onderzoek ook niet om begonnen. Het zijn de deelnemers aan de pilots geweest, zowel de opdrachtgevers als de (winnende) ondernemers, die aangeven dat de specifieke aandacht die aan veiligheid besteed wordt, heeft geleid tot meer bewustzijn over en weer en daarmee tot verhoging van de veiligheidsbeleving. Anders gezegd: in vergelijking met projecten waarin veiligheid op de gebruikelijke wijze georganiseerd is er in alle pilotprojecten vooruitgang geboekt op het gebied van veiligheid.
De aanbestedingsfase als startpunt voor extra aandacht
Wanneer veiligheid expliciet onderdeel wordt van de aanbestedingsfase, draagt dat op twee manieren bij aan extra aandacht voor veiligheid gedurende het gehele project:
- Via de opdrachtgever
Veiligheid expliciet meenemen in de aanbesteding betekent dat er project specifiek over veiligheid nagedacht wordt. Een automatisch gegenereerd V&G-plan op basis van RAW-bestekposten volstaat daartoe (uiteraard) niet. Tijd nemen om erover na te denken en er intern met collega’s over te sparren is laaghangend fruit, dat een wezenlijk verschil kan maken. Het betrekken van een veiligheidsexpert vergroot de opbrengst, zo blijkt uit de pilots. Een expert die door een 'veiligheidsbril' naar de opgave kijkt, stelt prikkelende vragen en komt tot meer opmerkingen en vragen, waardoor veiligheid nog beter en concreter in de aanbestedingsstukken omschreven kan worden. Dit effect loopt door naar de realisatiefase: de opdrachtgever die aan de voorzijde moeite gedaan heeft extra aandacht te besteden aan veiligheid, is ook bij de beoordeling van de inschrijvingen en tijdens de realisatiefase meer gespitst op veiligheid. - Via de inschrijver/aannemers
Het expliciet meenemen van veiligheid tijdens de aanbesteding kan ook tot extra aandacht voor veiligheid bij de inschrijvers. Bij de uitgevoerde pilots blijkt dat effect nog beperkt. Er worden geen vragen over gesteld tijdens de inlichtingen. Opdrachtgevers hebben geen afwijkende inschrijvingen gekregen. En inschrijvers geven aan de veiligheidsbepalingen wel gelezen te hebben, maar daar weinig aandacht aan geschonken te hebben. In gesprekken met inschrijvers zijn hiervoor enkele argumenten naar voren gekomen:- Veiligheid is altijd belangrijk. Het stukje tekst in de aanbestedingsleidraad wordt niet gezien als extra verplichting en dus wordt er in de inschrijving verder weinig of geen aandacht aan besteed; - Het stukje tekst stond wat verstopt in de aanbestedingsleidraad. Als het echt zo belangrijk was, waarom is daar dan niet meer aandacht op gevestigd door de opdrachtgever? - Om tot de inschrijving te komen moet veel werk in korte tijd verricht worden. Dat betekent dat zaken in de leidraad die geen inschrijfvereiste of gunningcriterium zijn, niet in actie worden omgezet.