Zeer open asfaltbeton

De formele naam voor zeer open asfaltbeton (ZOAB) is, conform de Europese norm NEN-EN 13108-7 Porous Asphalt (PA). In Nederland wordt echter nog steeds de naam ZOAB gehanteerd. Het mengsel wordt grootschalig toegepast in Nederland, Zwitserland en Frankrijk. In andere Europese landen is ZOAB in opkomst. Het mengsel bestaat uit een grove mineraalfractie met mastiek. Hierdoor wordt een holle ruimte van meer dan 20% verkregen. Op de Nederlandse snelwegen is zeer open asfaltbeton (ZOAB) het meest toegepaste soort asfalt. ZOAB vermindert het verkeersgeluid en het vergroot de capaciteit van de weg tijdens regen door minder spat- en stuifwater. Andere voordelen zijn dat ZOAB een zeer goede weerstand heeft tegen spoorvorming en dat het comfortabel is om over te rijden. Het mengsel kent als nadeel dat de levensduur korter is dan die van deklagen van asfaltbeton.

ZOAB is een discontinu gegradeerd mengsel, waarbij het grovere aggregaat (steenslagkorrelgroep 4/8, 8/11 of 11/16) voor het skelet zorgt en het fijnere materiaal als mastiek fungeert. Figuur 39 toont een paar karakteristieke korrelverdelingen. De porositeit wordt verkregen door de holle ruimte in het mineraalskelet slechts zeer beperkt te vullen. Door het hoge steengehalte kenmerkt ZOAB zich door een hoge weerstand tegen vervorming als gevolg van de steen-op-steencontacten. Door de open structuur zijn de grove korrels niet volledig opgesloten; ZOAB is daarom beperkt bestand tegen wringend verkeer.

ZOAB heeft door het hoge aandeel grof materiaal een betrekkelijk gering specifiek oppervlak mineraal aggregaat. Om in het belang van levensduur toch een voldoende hoog bitumengehalte te kunnen realiseren, moeten speciale maatregelen worden genomen om het afdruipen van het bitumen van het aggregaat tijdens de opslag-, transport- en verwerkingsfase te voorkomen. Deze maatregelen bestaan in het algemeen uit het aanhouden van een betrekkelijk lage verwerkingstemperatuur en/of beperkte transportafstanden. Als een bitumengehalte hoger dan ‘standaard’ is gewenst, wordt gebruikgemaakt van een afdruipremmer of worden gemodificeerde bindmiddelen toegepast.

Rond 2007 is DZOAB of ZOAB⁺ (duurzaam ZOAB genaamd) ontwikkeld. Dit is een ZOAB-mengsel met een verhoogd bitumengehalte, dat daarom beter bestand is tegen rafeling. Inmiddels wordt DZOAB standaard voorgeschreven door Rijkswaterstaat. In ZOAB wordt een beperkt percentage asfaltgranulaat toegestaan. Daarbij gaat het overigens om relatief lage hergebruikspercentages (tot 30%). In uitzonderlijke gevallen wordt tot 50% asfaltgranulaat toegestaan. Er zijn ontwikkelingen gaande waarin het gebruik van hogere percentages hergebruikt asfaltgranulaat in ZOAB mogelijk is. Bij deze ontwikkelingen ondergaat ZOAB-asfaltgranulaat een voorbehandeling, waarbij de mastiek wordt gescheiden van het grove mineraal aggregaat. Dit grove mineraal aggregaat en de teruggewonnen mastiek kunnen worden gedoseerd bij de productie van nieuwe ZOAB-mengsels.

Eind twintigste eeuw is tweelaags ZOAB (2L-ZOAB) als deklaag geïntroduceerd. Hierbij bestaat de onderste laag uit ZOAB 11/16 in een laagdikte van 45 tot 50 mm; de bovenste laag bestaat uit ZOAB 2/6 of 4/8 in een laagdikte van 20 tot 25 mm (zie Figuur 40). Tweelaags ZOAB levert een hoge geluidreductie op, tot 7 dB(A). Deze reductie wordt bereikt door de fijne textuur van de laag waar het verkeer over rijdt. In principe zou dat gunstige effect ook kunnen worden bereikt door toepassing van een enkele laag ZOAB 4/8, maar zo’n enkele dunne laag zou op een dichte ondergrond door vervuiling snel dichtslibben. Daarom wordt eerst een laag ZOAB 11/16 aangebracht. Hierdoor wordt een extra hoge holle ruimte bereikt (van 25% en meer), waardoor het water gemakkelijk wordt afgevoerd en het ‘fijne vuil’ dat door de bovenlaag van ZOAB 2/6 of 4/8 heendringt, gemakkelijk wordt meegenomen. Bij deze constructie wordt het grove vuil via het oppervlak afgevoerd, terwijl het fijnere vuil door het verkeer door de bovenste laag wordt geperst.