Woord vooraf
Voor gestandaardiseerde toepassing van 3D-betonprinten is er ten tijde van het opstellen van deze richtlijn (2021-2023) nog weinig generieke regelgeving beschikbaar. Voor regulier beton en betonconstructies zijn vele normen beschikbaar. Vanuit printbeton staat daar nog geen vergelijkbare meerjarige onderbouwing tegenover. We staan pas aan het begin van een nieuwe ontwikkeling waarin alles nog gereguleerd moet worden (ontwerp, contractering, uitvoering, onderhoud, toezicht en keuringen et cetera).
Verschenen artikelen en rapporten beschrijven vooral de mogelijkheden en de vorderingen maar nog geen raamwerk om van daar uit regels op te bouwen. Er is nog veel onbekend of ontbrekend om 3D-betonprinten algemeen van regelgeving te voorzien.
CROW heeft daarom een ‘flexibel en levend’ (in de tijd aanpasbaar vanwege ontwikkelingen) document opgesteld over hoe om te gaan met ontwerp, uitvoering en toetsing. Dit is de voorliggende CROW-CUR Richtlijn 3D-betonprinten geworden. Voor de genoemde aandachtsgebieden zijn ervaringsafhankelijke en werkbare handvatten voor de keuze voor 3D-betonprinten aangereikt. Het doel hiervan is:
- Kennis en ervaring delen over 3D-betonprinten, die mogelijk nog niet bij iedereen bekend zijn.
- Richting geven aan de keuze voor 3D-betonprinten, voor zover dit mogelijk is.
Het gaat hierbij over maakbaarheid en aantoonbaarheid (van onder andere constructieve veiligheid) en hoe hiermee om te gaan door constructeurs en toetsende instanties.
Als eerste is een CROW-adviescommissie ingesteld, op basis van een verkenning c.q. inventarisatie naar bestaande kennis en betrokken organisaties, met als taak om na te denken hoe hiermee verder te gaan en eventueel te besluiten om handvatten via een CROW-CUR Richtlijn op te stellen. Dit laatste heeft plaats gevonden middels een CROW-werkgroep, voor een groot deel gevuld door de adviescommissie en een uitbreiding hiervan.
In de adviescommissie en werkgroep zijn alle relevante partijen zoals producenten, aannemers, toetsende instanties, ingenieursbureaus en onderzoeksinstituten betrokken.
Deze richtlijn is relevant voor iedereen die iets met 3D-betonprinten wil gaan doen, zowel voor aanbieders van deze techniek als voor opdrachtgevers die deze in een constructie willen toepassen. En vormt dan een document waar men als eerste te rade gaat om zich te oriënteren op wat 3D-betonprinten inhoudt, dat voorbeelden laat zien en de weg wijst. We denken dat dit een levendig document moet zijn dat periodiek onderhouden kan worden, gelet op de snelheid van de ontwikkelingen, zonder dat er grote effort gaat zitten in het onderhoud.
De volgende sectorpartijen en personen waren lid van de CROW-werkgroep 3D-betonprinten en hebben meegewerkt aan de totstandkoming van CROW-CUR Richtlijn 3D-betonprinten:
| Namens | |
| 3D-betonprinten | Suzanne Clijsen – Bruil Jan Blaakmeer – Weber Beamix |
| Betonmortel | Walter Speelman - Mebin |
| COBc – Bouwtoezichten | Dimphy Bruin – Bouwtoezicht Alkmaar |
| VNconstructeurs | Gerben van der Meijde – Van Rossum Raadgevende Ingenieurs |
| Ingenieursbureaus | Wim van ’t Land – Movares Marijn Bruurs – Witteveen+Bos |
| TU/e | Theo Salet |
| Bouwend Nederland | Florentijn de Beukelaer – BAM / Boskalis Johan Bolhuis – HochTief / Alseen |
| Opdrachtgevers | Jean de Nijs, Anna Bebenek – Provincie Noord-Holland Frans Raijmakers, André Ackermans – Gemeente Eindhoven |
| CROW | Ad van Leest (voorzitter en begeleider) Geoffrey van Bolderen (eindredactie) |
De richtlijn is opgesteld door een auteursteam, bestaande uit: Jolien van der Putten en Marijn Bruurs van Witteveen+Bos, alsmede Rob Wolfs en Theo Salet van TU Eindhoven.
Uitvoering van het project en uitgave van de richtlijn is mogelijk gemaakt door financiering van Rijkswaterstaat-GPO, Betonhuis, Stichting SKKB en Bouwend Nederland.