2 Risicoinschatting
Een risico wordt gedefinieerd als: een combinatie van de waarschijnlijkheid en de ernst van mogelijk letsel of aantasting van de gezondheid die zich kan voordoen in een gevaarlijke situatie. Na het bepalen en vastleggen van de gevaren wordt ingeschat of het gedefinieerde gevaar tot een risico leidt.
De semi-kwantitatieve risicoanalyse, welke in deze paragraaf verder uitgewerkt is, is gebaseerd op de hybride risico-inschatting uit ISO/TR1421-2, waarbij de kwantificering wordt vertaald naar hanteerbare tabellen.
Risicoinschatting dient te worden uitgevoerd voor elk gevaar waarbij de risicoparameters worden afgeleid uit het volgende: (i) ernst van de schade (Se = Severity) en (ii) de waarschijnlijkheid dat die schade zich voordoet (Cl = Classification of occurance of harm).
2.1 Ernst (Se)
De ernst van verwondingen of schade aan de gezondheid kan worden ingeschat door rekening te houden met omkeerbare verwondingen, onomkeerbare verwondingen en overlijden. Kies de juiste waarde voor ernst uit tabel A.1 op basis van de gevolgen van een blessure en vul deze waarde in tabel A.5 in.
Tabel A.1
| Se | Consequentie |
|---|---|
| 4 | een dodelijke of een significante onomkeerbare verwonding zodat het erg moeilijk zal zijn om verder te gaan met hetzelfde werk na genezing of helemaal niet. |
| 3 | betekend een ernstige of onomkeerbare verwonding op een zodanige wijze dat voorzetting van hetzelfde werk kan plaatsvinden na genezing. Het kan ook een ernstig, grote maar omkeerbare verwonding omvatten zoals: gebroken ledematen. |
| 2 | betekend een omkeerbaar letsel inclusief ernstige kneuzingen die aandacht vereisen van een arts. |
| 1 | betekend een licht verwonding inclusief schrammen en kleine kneuzingen die aandacht vereisen van de eerste hulp. |
2.2 Waarschijnlijkheid van het optreden van het faalmechanismen (Cl)
De waarschijnlijkheid van het optreden van het faalmechanismen (Cl) is een combinatie van de kans (per brug per jaar) op optreden van een gevaarlijke gebeurtenis (Pr = Probability), de kans om de schade te vermijden of te beperken (Av = Avoidance, strikt genomen Probability of not avoiding harm) en de mate van blootstelling (Ex = Exposure). Elke parameter van de waarschijnlijkheid van het optreden van het gevaar (dat wil zeggen Pr, Av en Ex) moet men onafhankelijk van elkaar inschatten. Er moet hierbij gebruik worden gemaakt van een best guess inschatting voor elke parameter. Over het algemeen wordt het gebruik van een betrouwbaarheidsanalyse sterk aanbevolen.
2.2.1 Kans op optreden gevaarlijke gebeurtenis, Probability (Pr)
De kans op het optreden van een gevaarlijke gebeurtenis (Pr) dient onafhankelijk te worden geschat van andere gerelateerde parameters. Er moet hierbij gebruik worden gemaakt van een best guess aanname. Over het algemeen wordt het gebruik van een betrouwbaarheidsanalyse sterk aanbevolen.
Deze parameter kan ingeschat worden door met het volgende rekening te houden:
- Voorspelbaarheid van het gedrag van onderdelen van de machine die relevant zijn voor het gevaar in verschillende gebruiksmodi.
- De gespecificeerde of voorzienbare kenmerken van menselijk gedrag met betrekking tot interactie met de onderdelen van de machine die relevant zijn voor het gevaar. Dit wordt gekarakteriseerd door:
- Stress
- Afwezigheid van alertheid of informatie relevant voor het gevaar.
Selecteer de juiste kans van optreden van schade uit tabel A.2. en vul in bij A.5.
Tabel A.2
| Pr | Kans per keer | Kans per jaar | Waarschijnlijkheid per jaar |
|---|---|---|---|
10 | 0,1 | 1 | Zeker |
9 | 0,03 | 3 10 -1 | Hoog |
8 | 0,01 | 10 -1 | Waarschijnlijk |
7 | 0,003 | 3 10 -2 | Vrij waarschijnlijk |
6 | 0,001 | 10 -2 | Kleine kans |
5 | 0,0003 | 3 10 -3 | Zelden |
4 | 0,0001 | 10 -3 | Zeer zelden |
3 | 0,00003 | 3 10 -4 | Bijna nooit |
2 | 0,00001 | 10 -4 | Zeer onwaarschijnlijk |
1 | 0,000003 | 3 10 -5 | Nooit |
0 | 0,000001 | 10 -5 | Onmogelijk |
P.S. de tabel drukt de kansen uit in een logaritmische schaal. Om een indruk te krijgen van de kans per jaar (kolom 3) neemt men kans per keer = √10 (Pr-12) , dus 0,1; 0,03; etc.
Het inschatten van de kans op optreden van een gevaarlijke gebeurtenis is een iteratief proces. Als basis wordt de Pr ingeschat zonder maatregelen. Vervolgens zijn de volgende regels relevant voor het inschatten van de Kans op optreden van een gevaarlijke gebeurtenis nadat maatregelen genomen zijn.
- Het toepassen van een hogere Safety Integrity Level classification (SIL klasse) leidt tot een verlaging van 2 Pr punten (√10 (2)= 10 );
- Het toepassen van een extra menselijke handeling als risicoreducerende maatregel leidt tot een verlaging van 4 Pr punten ( √10 (4)= 100 );
- Het toepassen van een extra elektronische schakeling leidt vaak tot een vermindering van Pr tussen de 4 en 8. De faalkans per vraag Pv van de schakelaar dient door de fabrikant te worden opgevraagd. De Pr reductie is dan gelijk aan 2 log(1/Pv);
- Het toepassen van een instructie leidt tot een verlaging van 2 Pr punten. Bij een keten van instructies mag per element 2 punten worden afgetrokken (bijv. een opleiding en een waarschuwingsbord als maatregel geeft een aftrek van 4 punten).
2.2.2 Mogelijkheid tot vermijden van schade, Possibility of Avoidance (Av)
Deze parameter kan worden geschat door rekening te houden met aspecten van het machineontwerp en de bedoelde toepassing die kan helpen de schade door een gevaar te voorkomen of te beperken. Deze aspecten omvatten bijvoorbeeld:
- plotselinge, snelle of langzame verschijning van de gevaarlijke gebeurtenis;
- ruimtelijke mogelijkheid om zich terug te trekken uit het gevaar;
- de aard van het onderdeel of systeem bijv. een tandwiel is meestal beknellend (dat ziet men) en elektriciteit van nature gevaarlijk, maar dat is niet zichtbaar;
- en hierdoor dien je bijvoorbeeld een instrument aan de gebruiker te geven om vast te stellen of een apparaat onder spanning staat. Of bijvoorbeeld het instellen van hoge geluidsniveaus om te voorkomen dat iemand niet weet dat een machine aan staat.
Selecteer de juiste mogelijkheid om te het gevaar of schade te voorkomen in tabel A.3 en vul dit in bij A.5.
Tabel A.3
| Av | Kans op vermijden | Kans-reductie (niet vermijden) | Vermijden gevaar |
|---|---|---|---|
1 | 0,9999 | 0,0001 | Vrijwel zeker |
3 | 0,999 | 0,001 | Waarschijnlijk |
5 | 0,99 | 0,01 | zelden |
7 | 0,9 | 0,1 | Zeer onwaarschijnlijk |
9 | 0 | 1 | Onmogelijk |
P.S. de tabel drukt de kansen uit in een logaritmische schaal. Om een indruk te krijgen van de kans reductie per keer (kolom 3) neemt men kans per keer = √10 (Av- 5) , dus 0,01; 0,1; 1.
2.2.3 Frequentie van blootstelling, Exposure (Ex)
Voor de bepaling van het individueel risico (IR) is de kans op blootstelling Ex (Exposure) van belang. Dit wordt bepaald door het deel van de tijd waarin een persoon aan een gevaar is blootgesteld.
Een hogere frequentie van blootstelling verhoogt het individueel risico. Voor onderhoudspersoneel geldt; per gevaar werkt onderhoudspersoneel gemiddeld 1,5 minuut van hun werktijd dusdanig dichtbij de bewegingswerken van de brug, dat zij gevaar lopen. We gaan er daarbij vanuit dat het onderhoudspersoneel dagelijks 8 uur per dag dit soort werk uitvoert. Derhalve geldt voor hen een reductie van 1,5 s / (8 *60 s) =0,003. Dit resulteert in onderstaande tabel Av, omdat 0,003 = √10 -5 = 0,0033
Tabel A.4 Gemiddelde frequentie van blootstelling, Exposure (Ex)
| Ex | Blootstelling | Kans op blootstelling per jaar |
|---|---|---|
Onderhoudspersoneel | 2 | 0,0033 |
2.2.4 Vrijwilligheid (Vo)
Een aandachtspunt binnen het Individueel risico is de mate van vrijwilligheid (volontariness) van de (potentieel) gevaar opleverende activiteit. Het plegen van onderhoud is geen vrijwillige activiteit. Hiervoor is de risicobeoordeling een factor 10 in kans strenger. Voor onvrijwillige situaties van onderhoudspersoneel dient Vo = 2 te worden opgeteld bij de waarschijnlijkheid Cl.
2.2.5 Waarschijnlijkheidsklasse
Tel voor elk gevaar indien van toepassing, voor elk ernstniveau de punten op uit de Pr, Av, Ex, Vo kolommen en voer de som in de kolom Cl in tabel A.5 in. Voor Vo wordt de standaardwaarde 2 ingevuld.
Tabel A.5 Risicoinschatting
| Id | Gevaar | Se | Pr | Av | Ex | Vo | Cl | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | |||||||||
2 | |||||||||
3 | |||||||||
4 |
P.S. de tabel drukt de kansen Pr, Av, Ex en Vo uit in een logaritmische schaal. Door optelling van de exponenten (c.q. logaritmen) vindt men de logaritme van de totale kans Cl.