Vistrap

Een voorziening met een waterstroom tussen verschillende waterniveaus.

Door een waterbouwkundig obstakel worden vissen belemmerd in hun migratie.

Het opheffen van een barrière voor vissen zoals een stuw, gemaal of sluis, tijdens de migratie.

• Barrièrewerking
• Versnippering

• Vissen

Niet van toepassing.

• Oppervlaktewater
• Kunstwerk

Permanent

• De vistrap dient vismigratie mogelijk te maken.
• De vistrap dient het passeren van een barrière in beide richtingen mogelijk te maken voor vissen.
• De vistrap dient te voldoen aan de Checklist algemene ecologische maatregelen.

• De vistrap dient gefabriceerd te zijn van materialen met een levensduur overeenkomstig de minimale duur van de functionaliteit.
• De vistrap dient aan te sluiten op de watergang van de trekroute van de vissen.
• De vistrap dient een minimale waterdiepte te hebben van 50 cm.
• De vistrap dient te allen tijde water te bevatten.
• De vistrap dient een niet-erodeerbare bodem en oevers te hebben ter plaatse van peilsprongen.

• Het ontwerp van de vistrap dient afgestemd te zijn op de vissen waarvoor deze bedoeld is.
• Het ontwerp van de vistrap dient afgestemd te zijn op de hydraulische aspecten van de betreffende locatie.
• De helling van de overgang van de bodem van de vistrap naar de bodem van de watergang waarop de vistrap aansluit, dient 1:3 of flauwer te zijn.
• De peilsprong per drempel dient maximaal 8 cm te zijn bij een Vertical slot-vispassage.
• De overstorthoogte bij drempels in een bekkenvispasage dient maximaal 20 cm te zijn.
• De stroomsnelheid ter hoogte van de drempels dient maximaal 1 m/s te zijn.
• De hoogte van de vistrap dient gerealiseerd te zijn zodat ook bij de laagst verwachte waterafvoer in de bovenstroomse watergang, voldoende debiet door de vistrap stroomt.
• Het debiet van de vistrap dient voldoende te zijn om een lokstroom te creëren.
• De hoek waarmee de vistrap aansluit op de watergang dient tussen 30 en 90 graden te zijn.
• Het debiet van de vistrap dient minimaal 10% van het totale debiet te zijn wanneer de vistrap voor de migratielimietlijn aansluit op de watergang.
• Het debiet van de vistrap dient minimaal 50% van het totale debiet te zijn wanneer de vistrap op of deels achter de migratielimietlijn aansluit op de watergang.
• De functie-eisen dienen gedurende de periode van maart tot en met juni gegarandeerd te zijn.
• Om rustgelegenheid te bieden bij lange vistrappen dient tenminste één groter rustbekken per acht bekkens aangebracht te worden.
• De energiedemping van een vistrap voor zalmachtigen dient voldoende te zijn om de mate van turbulentie te beperken tot maximaal 200 W/m³.
• De energiedemping van een vistrap voor elft, fint en karperachtigen dient voldoende te zijn om de mate van turbulentie te beperken tot maximaal 150 W/m³.
• De energiedemping van een vistrap voor snoek en snoekbaars dient voldoende te zijn om de mate van turbulentie te beperken tot maximaal 100 W/m³.
• De toegang naar de vistrap dient vrij te zijn van obstakels.
• Inspectie van de vistrap dient mogelijk te zijn.
• Onderhoud aan de vistrap dient mogelijk te zijn.

• Bij het ontwerpproces dient een ter zake kundig ecoloog betrokken te worden. Fase=O
• De ecologische werking van de vistrap dient periodiek gecontroleerd te worden door een ter zake kundig ecoloog. Fase=EM
• De technische staat van de vistrap dient periodiek gecontroleerd te worden door een ter zake kundig ecoloog. Fase=TM

• Het ontwerp van de vistrap dient rekening te houden met soorten die op het moment van het ontwerp nog niet aanwezig zijn in de watergang, maar dit in de toekomst wel kunnen zijn.

• De vistrap sluit bij voorkeur direct of tot enkele meters voor de migratielimietlijn aan op de watergang.
• De vistrap wordt in de praktijk soms geheel of gedeeltelijk bekleed met breuk- of stortsteen met een diameter van 10-15 cm om erosie te voorkomen.
• De vistrap wordt in de praktijk soms geheel of gedeeltelijk vervaardigd uit beton om erosie te voorkomen.
• De vistrap wordt in de praktijk soms deels voorzien van een doorwortelbare substraat zodat waterplanten zich kunnen vestigen, hetgeen een gunstig effect heeft op ecologische aspecten. Zie ook Checklist algemene ecologische maatregelen.
• De vistrap wordt bij voorkeur zo vormgegeven dat gelijktijdig ook geschikt habitat gerealiseerd wordt voor flora en andersoortige fauna. Zie ook Checklist algemene ecologische maatregelen.

• De functie-eisen dienen bij voorkeur jaarrond gegarandeerd te zijn.
• Als ontwerp van een vistrap voor lage debieten (circa 200 l/s) kan een De Wit-vispassage of een Vertical slot-vispassage toegepast worden.
• Als ontwerp van een vistrap voor hoge debieten (vanaf circa 200 l/s) kan een conventionele passage met bekkens al dan niet in combinatie met een Vertical slot-vispassage toegepast worden.
• De peilsprong per drempel is bij voorkeur maximaal 5 cm bij een Vertical slot-vispassage.
• De overstorthoogte bij drempels in een bekkenvispasage is bij voorkeur maximaal 10 cm.
• Een ongewenste debiet door de vistrap ten tijde van droogte kan voorkomen worden door tijdelijke schotten te plaatsen bij de bovenstroomse- en benedenstroomse aansluiting van de vistrap.
• De waterdiepte in de vistrap is bij voorkeur dieper dan 50 cm om de kans op predatie door reigers te verkleinen.
• Het ontwerp van de vistrap bootst bij voorkeur zoveel mogelijk een natuurlijke waterloop na om daardoor een hoge ecologische waarde te creëren.
• De afwerking van de oevers - indien van toepassing - van de vistrap wordt bij voorkeur voorzien van oevers met een grillige afwerking om variatie te creëren. Zie ook Checklist algemene ecologische maatregelen.

• Om de functionaliteit te toetsen, wordt het gebruik van de vistrap bij voorkeur gemonitoord. Fase=EM
• In geval van monitoring wordt deze bij voorkeur uitgevoerd door een ter zake kundig ecoloog. Fase=EM
• In geval van monitoring worden de resultaten bij voorkeur doorgegeven aan gegevensbeherende instanties. Fase=EM
• De ecologische werking van de vistrap wordt doorgaans jaarlijks gecontroleerd door een ter zake kundig ecoloog. Fase=EM

• Wanneer mogelijk dient de vistrap zo ontworpen te worden dat deze ook kan dienen als passage voor kano’s of aanverwanten.
• Een vistrap biedt veel kansen om aanvullende ecologische waarden te creëren, zoals leefgebied voor flora en fauna die afhankelijk zijn van stromend water. Zie ook Checklist algemene ecologische maatregelen.

• Bij het uitzakken van het bovenstroomse waterpeil verder dan in het ontwerp is voorzien, kan het debiet door de vistrap te klein worden of zelfs stoppen.
• In slibrijke wateren kan overmatig slib neerslaan in de bekkens waardoor het volume en waterdiepte van de bekkens afneemt en de stroomsnelheid in de bekkens te hoog wordt.
• Bij een doorwortelbare substraat kan overmatige vegetatie ontstaan die de hydraulische werking van de vistrap kan belemmeren.

Aanbrengen/inrichten

Bronnen literatuur:

• Vismigratie. Een handboek voor herstel in Vlaanderen en Nederland. OVB. Ministerie van de Vlaamse gemeenschap, Aminal, afdeling water. 2005. [ link ]
• Efficiëntere vismigratie bij vistrappen en kunstwerken. Onderzoek op vismigratie gericht stuwbeheer in de Maas bij Sambeek. Rijkswaterstaat RIZA. December 2006 [ link ]
• Handreiking vispassages in Noord-Brabant. Waterschap De Dommel, Waterschap Aa en Maas en Waterschap Brabantse Delta [ link ]
• Expertise Tauw.
• Expertise werkgroep CROW.

• Afbeelding 1: Vertical slot-passage. Bron: Tauw
• Afbeelding 2: De Wit-passage. Bron: Tauw
• Afbeelding 3: De Wit-passage, met semi-natuurlijke aanblik. Bron: Tauw
• Afbeelding 4: Bekkenpassage met v-vormige overstorten, geïntegreerd met Vertical slot. Bron: Tauw