Zeef en (graniet)brekerzanden
Zeef- en brekerzanden zijn ook bekend onder de naam bouw- en sloopafvalzanden (BSAzanden). Ze bestaan uit de fractie die wordt afgezeefd bij het sorteren en breken van bouw- en sloopafval. Graniet brekerzand is een specifieke soort brekerzand en bestaat uit de fractie die wordt afgezeefd bij het breken en wassen van graniet [13]. Het materiaal is korrelig van aard en heeft een zeer fijne korrelstructuur.
Er is onderscheid tussen:
- Sorteerzeefzand: dit ontstaat bij sorteerinrichtingen waar de fijne fractie (0/8 mm) bij het sorteren van het bouw- en sloopafval wordt afgezeefd.
- Brekerzeefzand: een fijnkorrelig, hoofdzakelijk natuurlijk materiaal dat vrijkomt bij de eerste zeefgang in een bewerkingsinrichting alvorens het materiaal in de breker wordt geleid. De korrelfractie is /10 mm.
- Granietbrekerzand: dit materiaal is het restant met fractie 0/2 mm dat vrijkomt.
In tabel 24 staan de meest relevante materiaaleigenschappen. De waarden zijn indicatief en gelden bij een verdichtingsgraad groter dan 95% [2].
Tabel 24. Typische materiaalkundige eigenschappen zeef- en (graniet)brekerzanden [2, 31]
| Materiaaleigenschap | Eenheid | Sorteerzeefzand | Brekerzeefzand | Granietbrekerzand |
| Mechanische eigenschappen | ||||
| maximale proctordichtheid | kg/m 3 | 1.400 - 1.800 | 1.650 - 1.750 | 1.700 - 1.900 |
| CBR-waarde | % | 15 - 50 | 25 - 50 | 30 - 50 |
| E dyn | Mpa | 75 - 100 | > 75 | 75 - 150 |
| inwendige wrijvingshoek | o | 25 - 35 | 25 - 35 | 25 - 35 |
| volumeverandering | % | n.b. | < 0,1 | 1,5 - 3,0 |
| zwel/collapse/krimp | % | n.b. | n.b./n.b./0 | n.b. |
| doorlatendheid | m/s | n.b. | 1,0 X 10 -6 | n.b. |
| capillaire werking – stijghoogte | m | n.b. | > 0,6 | n.b. |
| vorstgevoeligheid – heffing | mm | n.b. | 10 - 25 | n.b. |
| Classificatie-eigenschappen | ||||
| korrel(grootte)verdeling | % < 63 µm | 2 - 15 | 5 - 20 | 85 - 90 |
| korrelgradering fijnheidsgetal | - | 2 - 5 | 2 - 4 | n.b. |
| korrelgradering D 60 /D10 | - | 5 - 10 | 5 - 25 | 20 |
| samenstelling (humusgehalte) | % m/m | n.b. | 2 - 8 | n.b. |
| dichtheid korrels | kg/m 3 | 2.200 - 2.700 | 2.550 - 2.700 | 2.550 - 2.700 |
| Toestandeigenschap | ||||
| verdichtingsgraad | % mpd | 98 - 100 | 98 - 100 | 98 - 100 |
| optimum vochtgehalte | % | 10 - 20 | 10 - 15 | 10 - 15 |
In laboratoriumonderzoeken zijn van sorteer- en granietbrekerzanden slechts een gering aantal constructief/elementaire materiaaleigenschappen onderzocht. Met name van de volgende eigenschappen ontbreken gegevens: vormveranderingdraagvermogen, vorstbestendigheid, erosiebestendigheid, mechanische bestendigheid en chemische bestendigheid, humusgehalte en dichtheid korrels [2].
Zeef- en brekerzanden kennen verschillende toepassingen. Ze kunnen (ophoog)zand en grind vervangen. Sorteerzeefzand wordt veelal eerst gereinigd waarna het als ophoog- materiaal geschikt is. Brekerzeefzand wordt afhankelijk van de verontreinigingsgraad toegevoegd aan menggranulaat of gereinigd. Na reiniging is het materiaal geschikt voor meerdere toepassingen [2, 30].
In [17] en [32] is aangegeven dat zeefzand geschikt is voor constructieve ophogingen en aanvullingen. Er is een onderscheid tussen ‘nat’ en ‘droog’ zeefzand. Het type verwerkingsinstallatie zorgt ervoor of zeefzand ‘nat’ of ‘droog’ is. Nat zeefzand is mogelijk ook geschikt voor belastingspreidende lagen VB/CB. Droog zeefzand is lastiger verwerkbaar dan nat zeef- zand vanwege het hogere percentage aan fijne delen en is daarmee vorstgevoeliger.
In tabel 25 staan de toepassingsgebieden voor zeef- en brekerzanden uit bouw- en sloopafval en voor granietbrekerzand.
Tabel 25. Toepassingsgebieden zeef- en brekerzanden bouw- en sloopafval en granietbrekerzand
| Wegen | Bouwrijp maken | |||||
| VB/CB | VO/CO | CA/VA | D | NO | NA | CS |
| belastingspreidende laag | ophoging boven water | aanvulling onder water | deklaag | ophoging tuinen/groenstroken | aanvulling tuinen/groenstroken | ondergrond fundering op staal |
| nee | ja | ja* | nee | ja* | ja* | nee |
| Geluidswallen | Landschapsarchitectuur | Stortplaats | ||||
| NO | NA | D | NO | NA | D | D |
| ophoging boven water | aanvulling onder water | deklaag | ophoging boven water | aanvulling onder water | deklaag | deklaag |
| ja | ja* | nee | ja | ja* | nee | nee |
| ja* Het materiaal is civieltechnisch toepasbaar, maar voldoet niet zonder aanvullende maatregelen aan de vigerende milieukundige wetgeving | ||||||