2 Bergen-op-Zoom-centrum

2.1 Achtergrond
Het centrum van Bergen op Zoom is ontstaan in de Middeleeuwen. Uit onderzoek is gebleken dat middeleeuwse binnensteden bij uitstek sfeervolle en gezonde koopcentra zijn. In Bergen op Zoom geldt dat zeker ook. Om dat zo te houden, moeten tijdig de mogelijkheden worden onderzocht om de aanwezigheid van gemotoriseerd verkeer in het hart van het centrum op piektijden, een halt toe te roepen.

2.2 Maatregel
Om het door autoverkeer bedreigde klimaat een positieve impuls te geven, heeft er een proefafsluiting plaatsgevonden op koopavond (vrijdag) en zaterdagmiddag van de Grote Markt en de Fortuinstraat, de twee belangrijkste verblijfsgebieden in het centrum van Bergen op Zoom. De proefperiode duurde van maart tot en met juli, ruim vier maanden.

2.3 Effecten
De effecten zijn gemeten op basis van verschillende onderzoeken, zoals: een passantenenquête, telefonische enquête, parkeerenquête, ondernemersonderzoek, visuele en mechanische intensiteitstellingen, interviews en parkeerbezettingsgraadmetingen.

2.3.1 Verkeerseffecten
Feitelijke waarnemingen
De afsluiting betekende minder parkeerplaatsen in de twee gebieden in het centrum. Als alternatief moest worden uitgeweken naar de parkeergarage aan de Lindebaan.
De bezettingsgraad van parkeerterreinen is tijdens de proef vergeleken met de resultaten van een onderzoek uit 1993 voor de vrijdagavond, zaterdagochtend en zaterdagmiddag. De belangrijkste conclusie is dat de bezettingsgraad over het algemeen is gestegen. Op de vrijdagavond zijn enkele uitzonderingen waar te nemen, waaronder ook de parkeergarage Lindebaan, die als belangrijkste alternatief zou moeten fungeren

Meningen en oordelen
Uit de verschillende geanalyseerde onderzoeksresultaten blijkt dat de meerderheid van de consumenten positief tegenover de proef staat. Tevens is gebleken dat de afsluiting niet heeft geleid tot de gewenste verbetering van het verblijfsklimaat. De automobilisten en parkeerders van de twee gebieden zijn een stuk minder tevreden.

De consumenten en de ondernemers ervaren de afsluiting als een bereikbaarheidsbelemmering door met name het vervallen van de kortparkeerplaatsen. Dit blijkt ook uit interviews die gehouden zijn met ondernemers van hotels en de schouwburg in het betreffende afgesloten gebied. Er zijn onvoldoende maatregelen genomen om dit op te vangen en het geboden alternatief, de parkeergarage aan de Lindebaan, is voor de kortparkeerders geen oplossing (de afstand is veel te groot). (Bron: Evaluatie proefafsluiting Fortuinstraat en Grote Markt.)

2.3.2 Effecten op de lokale economie
Feitelijke waarnemingen
De cijfers van het kernwinkelapparaat zijn bekend van de jaren 1991 en 2000. Als deze naast elkaar worden gelegd, dan is er een lichte daling in het verkoopvloeroppervlak waarneembaar. Er mag niet geconcludeerd worden dat deze lichte daling is toe te schrijven aan de proefafsluiting. De proefafsluiting heeft namelijk slechts vier maanden geduurd en het is daarom niet te verwachten dat deze afsluiting nog veranderingen veroorzaakt op de lange termijn.

Meningen en oordelen
Op grond van diverse deelonderzoeken kan niet worden aangetoond dat er een belangrijke verschuiving heeft plaatsgevonden in de kooporiëntatie. Voor het analyseren van de omzetgegevens is de medewerking gevraagd van de ondernemers, maar een te beperkt aantal ondernemers wilde zijn omzetgegevens prijsgeven. Er is niet meer dan een indicatie te geven. In de Fortuinstraat zijn over het algemeen positieve geluiden te horen over de proef, maar dit valt niet te verklaren aan de hand van de omzetgegevens want deze zouden zijn gedaald. Het positieve gevoel komt voort uit het verbeterde verblijfsklimaat. De ondernemers van de Grote Markt zijn duidelijk negatiever over de proef. De omzetdaling is over het algemeen groter dan op basis van landelijke ontwikkelingen zou mogen worden verwacht. In de overige gebieden waar een verandering verwacht kon worden zijn niet of nauwelijks invloeden van de afsluiting waarneembaar.

Samengevat: het is moeilijk om de economische gevolgen van de proefafsluiting te meten. Vele factoren spelen een rol bij het functioneren van de bedrijven, waarvan de verkeerswijziging mogelijk een klein onderdeel van is. De omzetontwikkelingen zijn eerder negatief dan positief gebleken, al verschilt dit sterk per individuele ondernemer en per vestigingsplaats in het onderzoeksgebied.

2.6 Algemene conclusies en aanbevelingen voor de toekomst
De belangrijkste conclusies zijn:

• het merendeel van de consumenten heeft een positief oordeel over de situatie, maar de belevingswaarde van het gebied is niet toegenomen;
• de kooporiëntatie in het gebied is niet meetbaar verslechterd, maar is ook niet verbeterd;
• in delen van het gebied zijn omzetverliezen opgetreden als gevolg van de afsluiting.

Het grootste probleem is het afsluiten van de parkeergelegenheid op de Grote Markt gebleken. Dit lijkt ook niet noodzakelijk om het verblijfsklimaat te verbeteren. De afsluiting van de Fortuinstraat of anderszins aanpassing van de inrichting in die straat kan wel een belangrijke bijdrage leveren aan verbetering. Er zou gekeken moeten worden naar andere alternatieve afsluitingen van de Grote Markt of een deel daarvan.
Een duidelijk signaal van consumenten en ondernemers is gericht op de parkeervoorzieningen, waarvoor betere alternatieven moeten worden gezocht.