8 Harderwijk

8.1 Achtergrond
Het kernwinkelgebied van Harderwijk is op te splitsen in het promenadegebied en het overige (bewinkelde) gedeelte van de binnenstad. Het promenadegebied heeft een winkelfunctie. Het overige winkelgebied kan worden gekenmerkt als boodschappengebied door de aanwezigheid van veel aanbieders in de dagelijkse sector.

8.2 Maatregel
In Harderwijk is met ingang van september 1980 betaald parkeren ingevoerd (parkeerduurregeling). Het doel van de invoering van een tarieven- en een vergunningenstelsel was differentiatie aan te brengen tussen kortparkeerders (winkelend publiek, bezoekers) en langparkeerders (bewoners en werkers). Het parkeertarief bedroeg ƒ 0,25/€ 0,11 per kwartier. Na een aantal maanden is dit tarief verlaagd tot ƒ 0,25/€ 0,11 per halfuur.
De reden van invoering had te maken met de functie van het winkelgebied. Uit onderzoek bleek dat het accent van het winkelapparaat van Harderwijk sterker ligt op het boodschappen doen dan op het recreatief winkelen. Daarnaast bleek uit ditzelfde onderzoek dat Harderwijk tevens een (beperkte) regionale functie vervult in het noordelijk deel van de Veluwe. Voor deze laatste bezoekersgroep speelt de bereikbaarheid van het centrum en de beschikbaarheid van voldoende langparkeerplaatsen een belangrijke rol, aangezien deze groep hoofdzakelijk het centrum met de auto bezoekt om te winkelen. Voor het doelgerichte boodschappenbezoek vormt kortparkeren een belangrijk onderdeel van het koopgedrag. Met het oog op regulering van het parkeren heeft de gemeente destijds besloten om betaald parkeren in te voeren.

8.3 Effecten van de maatregel

8.3.1Verkeerseffecten
Meningen en oordelen
Zowel de auto als de fiets speelt een belangrijke rol in de vervoerswijzekeuze. Het zijn met name de eigen inwoners die de parkeermogelijkheden negatief beoordelen vanwege de in hun ogen te grote loopafstand. Dit laatste geldt in veel mindere mate voor de consumenten uit de regio (met name Ermelo). De regioconsument komt, in tegenstelling tot de Harderwijkse consument, over het algemeen om te winkelen en heeft minder moeite met een grotere loopafstand. Uit het consumentenonderzoek is gebleken dat bij ongeveer eenvijfde deel van de consumenten sprake is van een verandering in vervoerswijzekeuze en parkeergedrag. Men gaat minder vaak met de auto dan voor de invoering van betaald parkeren en parkeert de auto op grotere afstand van het centrum. In het evaluatieonderzoek wordt gesteld dat een verhoging van het parkeertarief de situatie zal versterken. Afschaffing van het betaald parkeren wordt in het evaluatieonderzoek niet wenselijk geacht, aangezien de invoering van betaald parkeren wel structuur heeft aangebracht in de parkeersituatie in de binnenstad van Harderwijk.

8.3.2Effecten op de lokale economie
Feitelijke waarnemingen
Over het algemeen kan worden gesteld dat de invoering van de parkeermaatregelen een negatieve invloed heeft gehad op het koopgedrag. Concreet hebben de maatregelen geleid tot lagere bestedingen, een lage bezoekfrequentie en een kortere bezoekduur.

Meningen en oordelen
De ondernemers zijn van mening dat de invoering van betaald parkeren een negatief effect heeft gehad op de bedrijfsvoering. Het aantal bezoekers is afgenomen en volgens de ondernemers is sprake van een verandering in koopgedrag door de naar hun mening te hoge tarieven in combinatie met een beperkte parkeerduur.
Het negatieve oordeel van zowel de consument als de ondernemer blijkt echter niet uit het economisch functioneren van de winkelvoorzieningen in de binnenstad van Harderwijk. In het evaluatieonderzoek is geconstateerd dat de omzetontwikkeling in Harderwijk vergeleken met de landelijke ontwikkeling niet ongunstig is.
Samenvattend luidt de conclusie dat de parkeermaatregelen geen aantoonbare effecten hebben gehad op het functioneren van de winkelvoorzieningen. Hierbij is de kanttekening gemaakt dat er wel voldoende aanwijzingen zijn dat de regionale positie van de binnenstad van Harderwijk als winkelgebied minder sterk is geworden. De invoering van het betaald parkeren zou hierin een negatieve rol hebben gespeeld. Naar verwachting zal
de druk op het functioneren van het winkelapparaat in Harderwijk nog verder toenemen bij een verdere verhoging van de parkeertarieven.

8.4 Relaties met regionale en stedelijke studies

8.4.1Relatie met regionale studies
Uit de studie in Noord-Brabant blijkt dat consumenten eerder uitwijken naar een ander winkelcentrum dan gebruik te maken van een ander vervoermiddel. In Harderwijk blijkt echter het tegendeel. Ongeveer eenvijfde deel van de consumenten geeft aan minder vaak met de auto te komen dan vóór de invoering van betaald parkeren.
Sturend parkeerbeleid leidt volgens de regionale studie Noord-Brabant tot verschuivingen in koopstromen. Dit geldt eveneens voor Harderwijk. Uit de evaluatie van het betaald parkeren in Harderwijk blijkt dat de regiopositie van Harderwijk is verzwakt ten gunste van Ermelo. Ook hier heeft de parkeermaatregel geleid tot een verschuiving in koopstromen. De omvang van het effect op de omzet van de winkeliers is echter gering. Of de invoering van betaald parkeren een significante verschuiving in koopstromen tot gevolg heeft gehad, is niet duidelijk.

8.5 Parkeren als concurrentiefactor
Uit de evaluatie van de invoering van betaald parkeren is gebleken dat de inwoners uit Ermelo sinds de invoering van betaald parkeren relatief minder aankopen zijn gaan doen in Harderwijk. Ook de inwoners van Harderwijk gaven destijds aan minder te zijn gaan kopen. Ermelo werd door de invoering van betaald parkeren in Harderwijk ook voor de Harderwijkse consumenten een goed alternatief. De consument geeft de parkeersituatie aan als reden voor deze verandering in koopgedrag. Opvallend is daarnaast de afvloeiing van food-aankopen naar met name Ermelo. Deze gedragsveranderingen hebben eveneens hun weerslag gehad op de bezoekfrequentie. Uit het onderzoek blijkt dat de bezoekfrequentie in Ermelo is toegenomen ten koste van de bezoekfrequentie van de binnenstad van Harderwijk. Hieruit blijkt dat de invoering van betaald parkeren van invloed is geweest op de positie van Harderwijk ten opzichte van Ermelo.

8.6 Klassieke discussiepunten rondom de invoering van parkeermaatregelen

8.6.1Ondernemers
De evaluatie van de invoering van betaald parkeren is mede uitgevoerd omdat de gemeente van plan was de tarieven te verhogen van ƒ 0,25/€ 0,11 per halfuur tot het starttarief van ƒ 0,25/€ 0,11 per kwartier. De Winkeliersvereniging Binnenstad Harderwijk heeft als reactie op deze verhoging opdracht gegeven tot een evaluatieonderzoek om de gevolgen van betaald parkeren voor het functioneren van het winkelapparaat in kaart te brengen. Op basis hiervan zijn conclusies getrokken ten aanzien van de mogelijke effecten van de beoogde verhoging van de parkeertarieven.
Door de ondernemers is zeer negatief gereageerd op de invoering van betaald parkeren. De ondernemers waren van mening dat door de invoering van deze maatregel het winkelapparaat in Harderwijk in een ongunstiger concurrentiepositie is geraakt wat betreft de parkeergelegenheid ten opzichte van centra in de omgeving. De kritiek was met name gericht op de korte parkeertijd en de hoogte van de parkeertarieven. De ondernemers zijn van mening dat de invoering van betaald parkeren een negatieve invloed heeft gehad op de behaalde omzet door een afname van het aantal bezoeken. Van de ondernemers die geïnterviewd zijn in verband met de evaluatie van de invoering van betaald parkeren, geeft ruim 85% aan de bereikbaarheid van het bedrijf (zeer) belangrijk te vinden. Dat bereikbaarheid zo hoog scoort, komt doordat de meeste ondernemers destijds hebben aangegeven dat de helft van hun klanten met de auto komt. Een ten tijde van de evaluatie voorgestelde verhoging van de parkeertarieven vinden zij dan ook een slechte zaak. Het inspelen op deze beoogde verhoging vinden de ondernemers zeer problematisch, zo niet onmogelijk. Ondernemers vrezen dat de verhoging zal leiden tot een nog sterkere afnemende kooporiëntatie en een toenemende afvloeiing naar concurrerende winkelcentra.

8.6.2Bewoners
In de beschikbare literatuur wordt geen aandacht besteed aan het belang van de bewoners in het centrumgebied.

8.6.3Gemeente
De gemeente Harderwijk heeft met het oog op regulering van het parkeren destijds besloten om betaald parkeren in te voeren (parkeerduurregeling). Het doel van de invoering van een tarieven- en een vergunningenstelsel was om differentiatie aan te brengen tussen kortparkeerders (winkelend publiek, bezoekers) en langparkeerders (bewoners en werkers).

8.7 Algemene conclusies en aanbevelingen voor de toekomst
De algemene conclusie van het evaluatieonderzoek luidde dat betaald parkeren voor een deel van invloed is geweest op het functioneren van de winkelvoorzieningen. Het werd daarom destijds niet wenselijk geacht om de bestaande parkeertarieven te verhogen. De hoge tarieven in combinatie met de beperkte parkeerduur leiden tot gehaast winkelen, waardoor het recreatief winkelen niet goed tot zijn recht komt. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat de aanbieders in de dagelijkse sector sinds de invoering van de maatregelen te maken hebben met een ongunstige omzetontwikkeling en een toenemende afvloeiing in de dagelijkse sector naar met name Ermelo.