IV. Aspecteisen
De ‘Leidraad RAMS’ [16] richt zich op vier aspecten: Reliability (betrouwbaarheid), Availability (beschikbaarheid), Maintainability (onderhoudbaarheid) en Safety (veiligheid). Elk ontwerp heeft implicaties voor deze vier aspecten. Met behulp van zogeheten RAMS-analyses kan het optimale ontwerp worden bepaald. In tabel IV.1 worden de RAMS-aspecten gedefinieerd en toegelicht.
Een RAMS-analyse vergt veel rekenwerk van specialisten.
Voor meerjarig onderhoud zijn de diverse aspecteisen het belangrijkst. Deze kunnen eenvoudiger worden ingevuld dan volgens de ‘Leidraad RAMS’. Bedenk wel dat de aspecteisen elkaar kunnen beïnvloeden. De voor het meerjarig onderhoud meest relevante aspecteisen en hun mogelijke invulling zijn weergegeven in tabel IV.2. De aspecteisen kunnen op verschillende niveaus van de eisen- en objectenboom worden gebruikt.
Wat de objecten moeten kunnen, de functionaliteit, is beschreven in de functie-eisen. Functionaliteit is dus geen aparte aspecteis.
De CROW-infobladen ‘Specificeren van beschikbaarheid’ [18] en ‘Specificeren van duurzaamheid’ [19] geven achtergronden bij en ideeën voor de betreffende aspecteisen.
Tabel IV.1. Toelichting RAMS-aspecten
| Aspect | Definitie |
| Reliability (R) (betrouwbaarheid) | 100 procent minus de cumulatieve kans op falen over de periode. |
| Availability (A) (beschikbaarheid) | De beschikbaarheid voor de gebruiker. De niet-beschikbaarheid kan een gevolg zijn van planbare en niet-planbare oorzaken en van natuurlijke randvoorwaarden (buiten de randvoorwaarde van het ontwerp door natuurlijke omstandigheden). |
| Maintainability (M) (onderhoudbaarheid) | De waarschijnlijkheid dat de activiteiten voor onderhoud mogelijk zijn binnen de hiervoor vastgestelde tijden, onder gegeven omstandigheden om de vereiste functie te kunnen (blijven) uitvoeren. De onderhoudbaarheid is een maat voor de tijd die nodig is voor het uitvoeren van activiteiten die zijn gericht op het voorkomen van functioneel falen, of voor de tijd die nodig is om na functioneel falen de functie te herstellen. |
| Safety (S) (veiligheid) | Veiligheid is een maat voor het gevaar dat een systeem kan opleveren voor mensen. Het betreft verschillende veiligheidsthema’s, waaronder verkeersveiligheid, arbeidsveiligheid, sociale veiligheid, security en constructieve veiligheid. |
Tabel IV.2. Aspecteisen en hun mogelijke invulling
| Aspect | Mogelijke invulling |
| Betrouwbaarheid | De maximale frequentie van onregelmatigheden die de beschikbaarheid voor de gebruiker beïnvloeden. Bijvoorbeeld: maximaal één keer per tien jaar groot onderhoud in woonstraten. Let er wel op dat de opdrachtnemer dan niet alleen klein onderhoud gaat uitvoeren. De contractschrijver kan vanuit dit beschikbaarheidsperspectief grenzen stellen aan uit te voeren onderhoud door ‘onbetrouwbaarheid’. |
| Beschikbaarheid | De beschikbaarheid kan worden uitgedrukt in een aantal dagen per jaar waarin de niet-beschikbaarheid als gevolg van planbare en niet-planbare oorzaken (overstekend vee, ongevallen, opstoppingen) is verwerkt. Een opdrachtgever kan voor minder belangrijke wegen kiezen voor alleen de niet-beschikbaarheid als gevolg van planbare oorzaken (onderhoudsactiviteiten en evenementen). Buiten de rijkswegen zijn niet-planbare oorzaken moeilijker te controleren. Rijkswaterstaat kan aan de hand van de werking van de signalering bepalen wat de niet-beschikbaarheid is geweest. |
| Onderhoudbaarheid | De onderhoudbaarheid is meer dan andere aspecten gerelateerd aan het ontwerp; daarin worden aspecten geregeld zoals bereikbaarheid, toegankelijkheid en zicht voor inspectie en onderhoud. Hoe lang een bepaalde schade mag voortduren totdat deze wordt gerepareerd, wordt geregeld in de proceseisen. |
| Veiligheid | Veiligheid is bij meerjarig onderhoud een maat voor het gevaar dat onderdelen van het systeem kunnen opleveren voor de gebruikers. Het overschrijden van een veiligheidsinterventieniveau voor verhardingen, verlichting of ander aan de weg gerelateerd meubilair kan tot onveilige situaties leiden. |
| Aanzien | Aanzien heeft betrekking op de aanwezigheid van voor het beeld verstorende elementen, zoals zwerfvuil, graffiti, beschadiging, vervuiling, wildgroei, onkruid, plasvorming en aantal reparaties. Aan het aantal of aandeel kunnen beperkingen worden opgelegd. |
| Comfort | Comfort is de som van onvlakheden in lengte- en breedterichting die het interventieniveau kunnen overschrijden, maar niet direct leiden tot onveilige situaties. Een gebruikelijke maat voor het comfort van verhardingen van rijbanen en fietspaden is de IRI-waarde (comfortindex). |
| Duurzaamheid | Duurzaamheid kan op uiteenlopende manieren worden gedefinieerd. In CROW-infoblad 800 ‘Specificeren van duurzaamheid’ [19] is dit complexe aspect omschreven als ´een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen om in hun eigen behoeften te voorzien’. Het gaat om het vinden van een juiste balans tussen de belangen van mens, milieu en maatschappij. In relatie tot meerjarig onderhoud zijn onderwerpen als levensduur, hergebruik en milieuhinder relevant. Zo is het van belang na te denken over het voorkomen van menging van materialen, bijvoorbeeld bij onderhoud aan asfaltverhardingen. Als diverse asfaltmengsels niet gescheiden worden gehouden, is hoogwaardig hergebruik aan het einde van de levensduur niet meer mogelijk (cradle-to-cradlefilosofie). |
| Milieu en gezondheid | Bij onderhoud aan rijbanen met een geluidsreducerende deklaag kan het geluidsniveau voor en na het uitvoeren van onderhoud van belang zijn. Eisen aan trillingshinder kunnen worden toegepast als het contract ook een ontwerpdeel bevat. |