Wegbeheer

Wegbeheer is het systematisch plannen, budgetteren, voorbereiden en uitvoeren van activiteiten die erop gericht zijn de weg/verbinding haar bestaande functie te laten vervullen. Voor goed wegbeheer is het van belang een beeld te hebben van het huidige kwaliteitsniveau van het wegennet en de ontwikkeling daarvan op de (middel)lange termijn. De vereiste onderhoudsmaatregelen kunnen dan worden voorbereid en de vereiste middelen kunnen op tijd worden gereserveerd. Het op tijd uitvoeren van onderhoudsmaatregelen en het reserveren van geld hiervoor is belangrijk omdat uitstel van maatregelen kan leiden tot kapitaalverlies, met name bij asfaltwegen. Bovendien is er gedurende een bepaalde tijd sprake van een situatie waarin een weg of wegverbinding zo slecht is, dat dit de verkeersveiligheid negatief beïnvloedt [7.38].
Wegbeheer kan alleen goed worden uitgevoerd als er goede communicatie met de weggebruikers plaatsvindt.
Bij wegbeheer zijn vier elementen van essentieel belang:

• Handhaven van de bestaande functie.
  Dit betekent dat activiteiten zoals wegverbreding niet tot de beheertaak behoren, maar investeringen zijn in de zin van uitbreiding, aanleg en reconstructie en dus een functieverandering betreffen.
• Systematische aanpak van activiteiten.
  Budget, plannen en dergelijke zijn nodig voor een effectieve en efficiënte besteding van de (beperkte) beschikbare middelen.
• Communicatie met de weggebruiker.
  Dit is enerzijds nodig om het gewenste kwaliteitsniveau vast te stellen en draagvlak voor de onderhoudswerkzaamheden te verkrijgen. Anderzijds voorkomt ze veel ergernis en, door goede communicatie over alternatieve routes, economische schade als gevolg van de verminderende doorstroming van het verkeer.
• Kwaliteit leefomgeving.
  Dit betreft het tijdens de werkzaamheden beperken van de omgevingshinder in de vorm van geluidsoverlast en een slechte bereikbaarheid van woningen/bedrijven en daarmee het zo veel mogelijk waarborgen van de kwaliteit van de leefomgeving. Een voorbeeld is om nachtelijke werkzaamheden zo veel mogelijk te beperken en bewoners en bedrijven tijdig te informeren over de aard van de werkzaamheden (draagvlak).

Beheer wordt vaak verward met onderhoud. Onderhoud is echter de uitvoering van activiteiten in bouwkundige of verkeerstechnische zin die erop gericht zijn de functie van de weg in stand te houden. Onderhoud als zodanig is een van de activiteiten die onder het beheer vallen en wordt daarom ook wel eens omschreven als beheer in engere zin.

Hier wordt niet ingegaan op de diverse systemen die voor een rationeel wegbeheer zijn ontwikkeld en beproefd. Wel is het zinvol te attenderen op de mogelijkheden om bij het ontwerp van wegen rekening te houden met toekomstig onderhoud. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar:

• economische aspecten: ontwerpaspecten met betrekking tot de minimalisering van de (onderhouds)kosten;
• uitvoeringsaspecten: ontwerpaspecten die rekening houden met uitvoering van werken;
• aansprakelijkheidsaspecten: ontwerpaspecten waarin afwegingen worden gemaakt die mogelijke gevolgen hebben voor de aansprakelijkheid.

Deze aspecten zijn niet los van elkaar te zien. Waar de onderhoudskosten geminimaliseerd worden door toepassing van bijvoorbeeld een smallere verharding of het weglaten van bermbeveiligingsconstructies, wordt het risico voor de weggebruiker (aansprakelijkheid) of wegwerker (uitvoering) op een ernstig ongeluk vergroot. Als er vervolgens een veilige werksituatie voor de wegwerker moet worden gemaakt, kan dat onaanvaardbare vertragingen voor het verkeer veroorzaken. Het streven zal dus moeten zijn om een zodanige weg te ontwerpen dat de onderhoudsbehoefte minimaal is, de levensduurkosten van deze weg geminimaliseerd zijn en dat de hinder van het niet volledig uit te sluiten onderhoud wordt geminimaliseerd. Dit alles binnen de kaders die gesteld worden door milieu-, veiligheids- en arbo-eisen.
In de verschillende fasen van het ontwerp- en totstandkomingsproces van een wegverbinding komen aspecten naar voren die de onderhoudsbehoefte en hiermee gemoeide kosten beïnvloeden. De voornaamste zijn:

• Planvorming. Onder meer de wijze waarop de wegverbinding in het landschap is ingepast, heeft invloed op toekomstige onderhoudsplannen. Bij ophogingen en ingravingen bestaan er bijvoorbeeld minder mogelijkheden om tijdelijke omleggingen of verbredingen aan te leggen. Als de uitvoeringstijd en de kostenraming in de planvormingsfase onvoldoende zijn afgestemd op het zettingsgedrag van de ondergrond, kan dat in de toekomst leiden tot onvlakheid door de restzettingen en daardoor tot hogere onderhoudskosten.
• Ontwerp. In het ontwerp kunnen voorzieningen worden opgenomen die toekomstig beheer en onderhoud vereenvoudigen, zoals doorsteken, signalering en andere voorzieningen. Met name bij regionale stroomwegen kan bij het ontwerp rekening worden gehouden met onderhoudswerkzaamheden. Bij wegen van een lagere categorie zullen beheeraspecten bij het ontwerp een kleinere rol spelen doordat er eerder een alternatieve route kan worden aangeboden met een vergelijkbaar serviceniveau. Om te bepalen welke maatregelen bij onderhoud noodzakelijk zijn (afzetting, omleiding), staan er zoekschema’s in de verschillende delen van de CROW-publicatie 96b ‘Werken op niet-autosnelwegen - Werk in Uitvoering 96b - 2020’ [7.38].
• Realisatie. Als kwaliteitsbeheersing tijdens de uitvoering onvoldoende aandacht krijgt, dan kan dit in de onderhoudsfase tot hogere kosten leiden. Ook de keuze voor bepaalde uitvoeringsmethoden en materialen kan effect hebben op de onderhoudskosten.