Sumo: succesvol projecten opzetten, monitoren en evalueren

Er bestaat een stappenplan dat (zeker in de beginfase van een project) helpt om projecten succesvol op te bouwen, te monitoren en te evalueren. Deze Sumo-methodiek [3.8] wordt ingezet bij mobiliteitsmanagementprojecten. Echter, deze methode is breder toepasbaar. Sumo is vooral ontwikkeld voor projecten en programma’s die gedrag beïnvloeden. Het is een eenvoudige methode en flexibel in te zetten. Het is geen vast stramien. Daarmee komt het tegemoet aan de wens om minder uitgebreide analyses uit te voeren en toch grip te krijgen op effecten. Bovendien zijn resultaten van verschillende soorten projecten onderling vergelijkbaar.
Met Sumo worden projecten stap voor stap opgebouwd, gevolgd en geëvalueerd. Bij het opzetten wordt een project systematisch gepland en ingericht. Het gaat om de keuze welke stappen ingezet moeten worden om het gewenste effect te bereiken. Bij het volgen van een maatregel of project worden gegevens over de voortgang systematisch verzameld.
De resultaten worden gebruikt om te bepalen of aanpassingen nodig zijn. Ten slotte wordt bij het evalueren verklaard waarom veranderingen in het gedrag zijn opgetreden.

De stappen volgen elkaar logisch op. De methodiek draait niet alleen om de maatregelen, maar juist om de gebruikers en hun gedrag. Sumo sluit aan bij de fasen van gedragsverandering uit het MaxSem-model (zie hoofdstuk 7). Als alleen wordt gekeken naar maatregelen, zoals een nieuwe app of buslijn, dan komt men nauwelijks verder dan het tellen van de gebruikers. Met de stappen van Sumo wordt via ander gedrag toegewerkt naar effecten als minder autokilometers, minder parkeeroverlast en minder uitstoot. Vanaf het begin wordt bepaald wat voor gedrag men wil veranderen. Daardoor kunnen de activiteiten en effectmeting meteen goed worden uitgevoerd.

Alles begint met het berekenen, plannen en onderbouwen van activiteiten. Van voorgestelde maatregelen is de haalbaarheid na te gaan. Sumo helpt om een inschatting te maken of de maatregel leidt tot gewenst gedrag. Tijdens de uitvoering van een maatregel laat Sumo zien wat er gebeurt, zodat bijgestuurd kan worden indien dit nodig is. Met Sumo wordt gemonitord op de juiste activeiteiten zijn uitgevoerd, of deze bekend zijn bij de doelgroep en of voldoende mensen mee doen aan de maatregel. Ten slotte is aan het einde van het project te bepalen of het doel bereikt is. Aan het eind van een project wordt geëvalueerd of de effecten overeenkomen met de doelen. Door op verschillende momenten het Sumo-schema in te vullen, wordt inzichtelijk wat de ontwikkeling binnen het project is geweest ten aanzien van de gedragsverandering en welke factoren daaraan hebben bijgedragen.
Sumo leent zich dus prima voor het opzetten, bijsturen en evalueren van allerlei gedragsprojecten. Bijvoorbeeld op het vlak van beprijzing, duurzame mobiliteit, fietsen, infrastructuur, mobiliteitsmanagement, openbaar vervoer, parkeren, veilig verkeer en verkeerseducatie.

Sumo start met een probleemanalyse. Daarna worden het doel, de doelgroepen en het gewenste gedrag geformuleerd. Hieruit volgt een aanbod aan de doelgroep.

Nadat een goed beeld is gevormd van het aanbod aan de doelgroep, wordt een projectplan uitgewerkt. Het aanbod leidt tot een aantal activiteiten voor de doelgroep om het aanbod bekend te maken. Vervolgens wordt ingeschat of het aanbod bekend is geraakt bij de doelgroep, of de doelgroep interesse toont in het aanbod en of de doelgroep tevreden is over de informatie.

In de volgende fase wordt onderzocht hoeveel mensen de intentie hebben om deel te nemen aan de maatregel en hoeveel daadwerkelijk overgaan tot het proberen van het nieuwe gedrag. Ten slotte wordt onderzocht hoeveel mensen tevreden zijn met hun nieuwe gedrag.

Bij het resultaat gaat het erom vast te stellen hoeveel mensen hun nieuwe gedrag blijven vertonen en welk effect dit heeft. Bijvoorbeeld: 256 deelnemers die meedoen aan een maatregel om een e-fiets aan te schaffen, rijden daadwerkelijk een aantal keren per week met de e-fiets naar het werk. Samen besparen zij dagelijks gemiddeld 154 spitsritten waardoor de doorstroming op een bepaalde locatie sterk verbetert.

Aan het eind van een project wordt geëvalueerd of de effecten overeenkomen met de doelen.

Sumo schrijft niet voor welke indicatoren ingezet worden om effecten te meten. Het is ook niet verplicht om iedere stap te meten. De onderzoeker is flexibel in de manier waarop Sumo toegepast wordt.