Met zebrapad geregelde oversteekplaats (VOP)

In situaties waarin de wachttijden voor voetgangers kunnen oplopen maar een ongelijkvloerse oversteekvoorziening of verkeerslichten niet aan de orde zijn is een oversteekplaats met zebrastrepen aan te bevelen. Een zebrapad is een wettelijk beschermde oversteekplaats voor voetgangers. Door het toepassen van een zebrapad gaan voetgangers voor op het overige verkeer, waardoor hun wachttijd wordt beperkt. In het RVV, Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990 (), wordt het een voetgangersoversteekplaats (VOP) genoemd. Het RVV omschrijft het als volgt: “Bestuurders moeten (verplicht) voetgangers en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig, die op een voetgangersoversteekplaats oversteken of kennelijk op het punt staan zulks te doen, voor laten gaan”. Op deze regel geldt wel een uitzondering voor een militaire kolonne of uitvaartstoet.

Zebrapaden kunnen zowel op wegvakken, op kruispunten als op rotondes worden toegepast. In de Uitvoeringsvoorschriften van het BABW inzake verkeerstekens () staat dat zebramarkering kan worden toegepast bij een oversteek op:

Belangrijk voordeel van een zebrapad is dat voetgangers daarmee vrije doorgang kunnen verkrijgen op het te kruisen verkeer. Nadeel is dat niet alle weggebruikers die doorgang ook verlenen waardoor soms onveilige situaties ontstaan. Maar door een goede inrichting van met zebrapaden geregelde oversteekplaats kan dit risico beperkt worden (zie paragrafen 8.2 en 8.3).

Een voorrangskruispunt is een [ link ] van twee of meer wegen waar met [ link ] (en haaientanden) is geregeld op welke weg de bestuurders voorrang dienen te verlenen aan bestuurders op de kruisende weg. Dit is doorgaans het geval op gebiedsontsluitingswegen. Omdat voetgangers geen bestuurders zijn, geldt de voorrangsregeling niet automatisch ook voor hen. Door de toepassing van zebrastrepen wordt voetgangers een vrije doorgang geboden.

Het is logisch om een zebrapad toe te passen op kruispuntarmen parallel aan de voorrangsweg. Ook de andere weggebruikers hebben hier immers voorrang. Bovendien is een voetganger ook verkeer en geldt voor hen dus de verkeersregel ‘rechtdoorgaand verkeer op dezelfde weg gaat voor’. Afslaande automobilisten moeten voetgangers die rechtdoor gaan dus voor laten gaan.

Het toepassen van zebrapaden zorgt voor meer eenduidigheid en dus duidelijkheid. Of het op voorrangskruispunten ook wenselijk is om een zebrapad toe te passen op de oversteekpunten die de voorrangsweg kruisen, hangt af van de omstandigheden (zie paragraaf 8.2.2).

Indien een zebrapad wordt toegepast gelden in beginsel de aanbevelingen voor de inrichting die aan het eind van deze subparagraaf staan.

Op gelijkwaardige kruispunten verlenen bestuurders voorrang aan voor hen van rechts komende bestuurders. Een voetganger is geen bestuurder en moet daarom alle bestuurders van rechts en links voor laten gaan. Met een zebrapad op een of meer kruispuntarmen heeft voetgangers een vrije doorgang. Of dit wenselijk is, hangt af van de omstandigheden (zie paragraaf 8.2.1). Ook hier geldt: een voetganger is verkeer en dus geldt de verkeersregel ‘rechtdoorgaand verkeer op dezelfde weg gaat voor’. Afslaande automobilisten moeten voetgangers die rechtdoor gaan dus voor laten gaan. Indien een zebrapad wordt toegepast gelden in beginsel dezelfde aanbevelingen voor de inrichting als bij voorrangskruispunten (zie einde van deze subparagraaf).

Een rotonde zorgt ervoor dat de snelheid van het gemotoriseerd verkeer laag ligt, ook op momenten dat er weinig verkeersaanbod is. Bovendien minimaliseert een rotonde het aantal potentiële conflictpunten op het betreffende kruispunt (). Daarmee is een rotonde in veel gevallen de meest veilige kruispuntvorm, ook voor voetgangers.

Maak altijd ook oversteekplaatsen voor voetgangers als een rotonde deel uitmaakt van het voetgangersnetwerk. Het is uit oogpunt van veiligheid niet wenselijk dat voetgangers gebruik moeten maken van de oversteekplaatsen voor fietsers.

Oversteekplaatsen bij rotondes zijn binnen de bebouwde kom altijd uitgevoerd met zebrapaden; het overige verkeer (ook het verkeer dat de rotonde nadert) moet voetgangers dan voor laten gaan. De voorrangspositie van voetgangers is dan hetzelfde als die van fietsers, waarvoor de richtlijn immers ook is om ze binnen de bebouwde kom in de voorrang af te wikkelen. De zebrapaden moeten ook worden doorgetrokken over de te kruisen fietspaden.

Bij rotondes buiten de bebouwde kom worden geen zebrapaden toegepast omdat fietsers op rotondes buiten de bebouwde kom doorgaans ook geen voorrang hebben. Breng daar een middeneiland aan zodat voetgangers in twee etappes kunnen oversteken en halverwege een rustpunt hebben.

Een oversteekplaats met zebrastrepen kan worden toegepast op wegvakken indien de afstand tussen andere oversteekplaatsen (vaak bij kruispunten) te groot is en voetgangers te maken krijgen met lang omlopen. Voor de toepassing van zebrapaden op wegvakken gelden de volgende aanbevelingen en overwegingen (zie ook paragraaf 8.3):

Indien een zebrapad wordt toegepast gelden voor alle typen kruispunten en wegvakken de volgende aanbevelingen voor de inrichting (CROW, 2023d):