Aandachtspunten voor onderhoud

Om goed onderhoud aan de traminfrastructuur mogelijk te maken, gelden enkele aandachtspunten en zijn er verschillende hulpmiddelen.

Metingen

Metingen vormen een belangrijke bron van informatie voor conditiegestuurd onderhoud: de status van het tramspoor vormt immers de aanleiding voor bepaalde onderhoudswerkzaamheden.

• Handmatige metingen op een specifieke locatie in de traminfrastructuur zijn gedetailleerd, maar daardoor ook arbeidsintensief. Deze kunnen periodiek of na bepaalde meldingen plaatsvinden. Als de trambaan onderdeel is van de rijbaan of een kruispunt, is het creëren van een veilige werkomgeving voor het doen van de metingen een belangrijk aandachtspunt, vanwege aanrijdgevaar door wegverkeer.
• Meetvoertuigen kunnen metingen uitvoeren terwijl zij het tramnet berijden. Deze voertuigen zijn daartoe uitgerust met specifieke apparatuur. Dit levert precieze en betrouwbare metingen op. Maar dergelijke voertuigen zijn ook kostbaar: de inzet van een meetvoertuig kan daarom met een groter interval plaatsvinden, bijvoorbeeld eens per jaar om het hele areaal van een beheerder op te meten. Ten opzichte van de metingen op locatie is deze meetmethode veiliger voor het onderhoudspersoneel. Nadere analyse van uitgebreide meetdata is nodig om eventuele knelpunten te identificeren.
• Meetapparatuur op en in de trams verzamelt gedurende de rit allerlei data over de vastgelegde rit. Hierdoor zijn er altijd meerdere en zeer recente metingen beschikbaar. Dit heeft als voordeel dat problemen vroegtijdig te achterhalen zijn. Nadeel is dat de data geïnterpreteerd moet worden. Het benutten van de data die trams die in reguliere dienst rijden verzamelen, is een recente ontwikkeling en wordt naar verwachting de komende jaren van toenemend belang voor het beheren van de infrastructuur.

Onderhoudsinterval

Vervangingsonderhoud wordt sterk bepaald door lokale omstandigheden. In zijn algemeenheid moet tramspoor elke 5 tot 50 jaar vervangen worden. Tramspoor in bogen en wissels is eerder aan vervanging toe dan tramsporen in rechtstand, maar vele andere factoren spelen ook mee, zoals het aantal trampassages, het type tram (hoge vloer of lage vloer), medegebruik van de trambaan, weersinvloeden, de nabijheid van industrie (uitstoot van bepaalde stoffen), de nabijheid van de zee (zout) en het gebruikte materiaal. Bij het onderhoudsinterval speelt mee dat uiteindelijk alle onderdelen van de traminfrastructuur een keer worden vervangen. De afweging tussen vervanging en andere onderhoudsvormen komt dan aan de orde: is nog zinvol met maatregelen de bestaande infrastructuur in stand te houden, of is het op langere termijn effectiever bepaalde elementen volledig te vervangen.

Kruispuntvoorzieningen

Storing in een AHOB-, verkeersregel- of tramwaarschuwingsinstallatie heeft direct (negatief) effect op de exploitatie en doorstroming van de tram. Het kruispunt of de oversteek moet zodanig vormgegeven zijn dat ook zonder deze voorzieningen een veilige verkeersafwikkeling mogelijk is. Houd er daarbij rekening mee dat weggebruikers elkaar voorrang moeten verlenen volgens de verkeersregels. De passeersnelheid neemt af vanwege de complexiteit en beperkte zichtlijnen.

Bij onderhoudswerkzaamheden kan de inzet van andere beheerders noodzakelijk zijn, omdat er een directe onderlinge afhankelijkheid is. Zo is het voor de tramsteden relevant dat de beheerder van de traminfrastructuur de wisselinstallaties beheert en de wegbeheerder de verkeersregelinstallaties. Voor de tramwaarschuwingsinstallaties gelden per tramstad verschillende afspraken over welke partij deze installaties beheert.

Veilig werken

Het onderhoudspersoneel moet onderhoudswerkzaamheden veilig kunnen uitvoeren. Voor veilige werkomstandigheden binnen het werkgebied gelden voorschriften. Landelijk is het Voorschrift Veilig Werken Tram (VVW-Tram) van railAlert van kracht [107]. Per tramnetwerk kunnen hier nog aanvullingen op gelden. Het veilig werken op de trambaan is gerelateerd aan het profiel van vrije ruimte (zie hoofdstuk 8). Voorschriften voor veilig werken gelden ook voor de in te zetten onderhoudsvoertuigen en het personeel dat deze voertuigen bestuurt. De voorschriften kunnen reden zijn om het tramverkeer op de locatie van het onderhoud met een lagere snelheid te laten passeren of het tramverkeer tijdelijk stil te leggen. Dat kan ook een indirect gevolg zijn, bijvoorbeeld wanneer de spanning van de bovenleiding gehaald moet worden.

Faciliteren via het ontwerp

Neem in het ontwerp al bepaalde aanvullende maatregelen mee om onderhoudswerkzaamheden te vergemakkelijken:

• Trambanen in ballast zijn gemakkelijker te onderhouden dan grasbanen of trambanen met verharding: bij spoorvervanging moet het gras of de verharding eerst verwijderd en later heraangelegd worden.
• Op plekken waar regelmatig onderhoudswerkzaamheden nodig zijn, kan verharding de toegang van de locatie voor het onderhoudspersoneel en hun voertuigen vergemakkelijken, bijvoorbeeld bij wissels, wisselkasten of eindpunten (zie hoofdstuk 11 en 12).
• Wissel- en detectiekasten zijn zo gepositioneerd dat het onderhoudspersoneel er veilig aan kan werken terwijl de tram passeert: de deur van de kast opent bijvoorbeeld niet richting de trambaan (zie figuur 16-3).
• Zorg dat de juiste materialen altijd voorhanden zijn op een bepaalde locatie waar regelmatig een vorm van onderhoud gewenst is. Bijvoorbeeld met de aanwezigheid van remzand bij eindpuntvoorzieningen of bakken met strooizout op haltes.
• Open trambanen en grasbanen zijn moeilijker toegankelijk voor onderhoudsvoertuigen zonder spoorwielen. Parkeerruimte bij locaties waar toegang tot deze trambanen veilig mogelijk is, verbetert de bereikbaarheid van een locatie voor onderhoudspersoneel.
• Een trambaan in verharding - op kruispunten, oversteekplaatsen of in de rijbaan – kan benut worden voor onderhoudsvoertuigen die op het spoor en op de weg kunnen rijden (rail-/wegvoertuigen), waarbij dan wel voldoende manoeuvreerruimte voor het voertuig nodig is om van de rijbaan in de richting van het tramspoor te draaien.