Rollen: wegbeheerder, concessiebeheerder, vervoerbedrijf
Beheer en instandhouding (openbare) wegen: wegbeheerders
In Nederland is het beheer van wegen geregeld in de Wegenverkeerswet (paragraaf 4.1), waarin de verantwoordelijkheden voor het beheer en instandhouding van openbare wegen staan. Een weg is openbaar tenzij deze via de APV (Algemene Plaatselijke Verordening) gesloten is verklaard.
Vaak zijn overheden de wegbeheerders, zoals:
- Rijkswaterstaat voor de rijkswegen;
- provincies voor de provinciale wegen;
- gemeenten voor de lokale wegen;
- waterschappen voor de waterschapswegen (waaronder dijken);
- particulieren, zoals consortia die een tolweg beheren;
- autoriteiten van haven- en luchtvaartterreinen, dat zijn vaak gesloten gebieden.
Voor zover bekend, vallen alle ov-faciliteiten op de openbare weg, zoals busbanen, busstroken, haltes, busstations en mogelijke bijzondere voorzieningen, onder een van de hierboven genoemde wegbeheerders.
Concessieverleners/beheerder
Concessies in het openbaar vervoer zijn pakketten van samenhangende vervoersdiensten die in regionaal verband door een ov-autoriteit worden aanbesteed. Na gunning is het de taak van de concessiebeheerder om te controleren of het vervoersbedrijf de kritieke prestatie-indicatoren (KPI's) die in de gunning zijn voorgeschreven, naleeft.
Elk jaar publiceert CROW-KpVV een [ link ] , hun looptijd en welk openbaarvervoersbedrijf de concessiehouder is per 1 januari.
De concessies voor de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worden via een onderhandse aanbesteding gegund. De vervoersbedrijven van deze drie steden kunnen daarom niet inschrijven op de openbaar aan te besteden concessies.
De andere concessies worden openbaar aanbesteed voor een periode van acht à tien jaar. In het bestek is bepaald wie de leiding heeft bij de ontwikkeling van de dienstregeling en het lijnennet in de ontwikkelfunctie. Alleen de ov-autoriteit Groningen-Drenthe heeft momenteel uitdrukkelijk de ontwikkelfunctie in eigen hand gehouden, bij de overige concessies is het meestal een herhalend proces via de jaarlijkse vervoersplannen.
Er kunnen gemengde concessies worden aanbesteed, zoals een combinatie bus-trein, bus-tram, bus-MaaS-systemen.
Concessies in het openbaar vervoer zijn pakketten van samenhangende vervoersdiensten die in regionaal verband door een ov-autoriteit worden aanbesteed. Na gunning is het de taak van de concessiebeheerder om te controleren of het vervoersbedrijf de kritieke prestatie-indicatoren (KPI's) die in de gunning zijn voorgeschreven, naleeft.
Elk jaar publiceert CROW-KpVV een [ link ] , hun looptijd en welk openbaarvervoersbedrijf de concessiehouder is per 1 januari.
De concessies voor de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worden via een onderhandse aanbesteding gegund. De vervoersbedrijven van deze drie steden kunnen daarom niet inschrijven op de openbaar aan te besteden concessies.
De andere concessies worden openbaar aanbesteed voor een periode van acht à tien jaar. In het bestek is bepaald wie de leiding heeft bij de ontwikkeling van de dienstregeling en het lijnennet in de ontwikkelfunctie. Alleen de ov-autoriteit Groningen-Drenthe heeft momenteel uitdrukkelijk de ontwikkelfunctie in eigen hand gehouden, bij de overige concessies is het meestal een herhalend proces via de jaarlijkse vervoersplannen.
Er kunnen gemengde concessies worden aanbesteed, zoals een combinatie bus-trein, bus-tram, bus-MaaS-systemen.
Vervoersbedrijven
Vervoersbedrijven voeren bus- en gemengde concessies uit. Er zijn twee verschillende vormen. De eerste vorm bestaat uit de drie vervoersbedrijven in de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Deze hebben vaak de structuur van een nv waarvan alle aandelen in handen zijn van de gemeente of de Metropoolregio. De tweede vorm bestaat uit andere vervoersbedrijven die busvervoer aanbieden, zoals particuliere organisaties of aannemers, met aandeelhouders en toezichthouders en een Raad van Commissarissen.
Vervoersbedrijven voeren bus- en gemengde concessies uit. Er zijn twee verschillende vormen. De eerste vorm bestaat uit de drie vervoersbedrijven in de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Deze hebben vaak de structuur van een nv waarvan alle aandelen in handen zijn van de gemeente of de Metropoolregio. De tweede vorm bestaat uit andere vervoersbedrijven die busvervoer aanbieden, zoals particuliere organisaties of aannemers, met aandeelhouders en toezichthouders en een Raad van Commissarissen.
Beheer en instandhouding specifieke ov-voorzieningen: rollen en taken (zie ook paragraaf 17.1).
Specifieke ov-voorzieningen Dit zijn de voorzieningen die specifiek aanwezig zijn voor het uitvoeren van de ov-dienst en de dienstverlening. Het betreft veelal de halte en halteomgeving.
Op veel haltes zijn voorzieningen aanwezig, zoals abri’s, hekwerken en reclame-uitingen. In de (meer) stedelijke gebieden wordt de plaatsing en het beheer en onderhoud van deze voorzieningen door aanbestedingen gegund aan externe partijen. Vaak worden hierin reclamevlakken aangeboden als tegenprestatie. Het beheer en onderhoud is vastgelegd in onderliggende contracten. Als het plaatsen en het beheer niet is uitbesteed, dan is in de meeste gevallen de wegbeheerder zelf eigenaar en daarmee verantwoordelijk voor beheer en onderhoud.
Op veel haltes zijn voorzieningen aanwezig, zoals abri’s, hekwerken en reclame-uitingen. In de (meer) stedelijke gebieden wordt de plaatsing en het beheer en onderhoud van deze voorzieningen door aanbestedingen gegund aan externe partijen. Vaak worden hierin reclamevlakken aangeboden als tegenprestatie. Het beheer en onderhoud is vastgelegd in onderliggende contracten. Als het plaatsen en het beheer niet is uitbesteed, dan is in de meeste gevallen de wegbeheerder zelf eigenaar en daarmee verantwoordelijk voor beheer en onderhoud.
Bebording en informatievoorzieningen
De lokale wegbeheerder plaatst in de meeste gevallen de bebording op of rond een halte. De vervoerder plaatst en beheert in veel gevallen de haltepalen zelf (bord L03 of gelijkwaardig). De trend is dat ov-autoriteiten eigen haltepalen ontwikkelen, in lijn met de eigen huisstijl. In die gevallen neemt de ov-autoriteit het beheer vaak over van de wegbeheerder.
De lokale wegbeheerder plaatst in de meeste gevallen de bebording op of rond een halte. De vervoerder plaatst en beheert in veel gevallen de haltepalen zelf (bord L03 of gelijkwaardig). De trend is dat ov-autoriteiten eigen haltepalen ontwikkelen, in lijn met de eigen huisstijl. In die gevallen neemt de ov-autoriteit het beheer vaak over van de wegbeheerder.
Reisinformatie in statische of dynamische vorm
Deze vallen in de meeste gevallen onder de verantwoordelijkheid van de vervoerder(s). De vitrines kunnen afhankelijk van de afspraken in beheer zijn bij een externe beheerder, zoals een abri-leverancier.
Deze vallen in de meeste gevallen onder de verantwoordelijkheid van de vervoerder(s). De vitrines kunnen afhankelijk van de afspraken in beheer zijn bij een externe beheerder, zoals een abri-leverancier.
Dynamische reisinformatie
DRIS-panelen worden vaak in opdracht van een ov-autoriteit geplaatst en zijn in dat geval eigendom van de concessiebeheerder. Het beheer is in de meeste gevallen uitbesteed aan een externe partij.
DRIS-panelen worden vaak in opdracht van een ov-autoriteit geplaatst en zijn in dat geval eigendom van de concessiebeheerder. Het beheer is in de meeste gevallen uitbesteed aan een externe partij.
OV-chipkaart-gerelateerde voorzieningen
Voorzieningen voor de OV-chipkaart worden meestal geplaatst in opdracht van de concessiebeheerder en door externe partijen onderhouden.
Voorzieningen voor de OV-chipkaart worden meestal geplaatst in opdracht van de concessiebeheerder en door externe partijen onderhouden.
Energie
Haltes met verlichting, een abri of DRIS-panelen hebben stroomvoorzieningen nodig. In de meeste gevallen gaat het hier om zogenaamde ‘meterloze’ aansluitingen die de wegbeheerder aanvraagt. Het beheer van deze aansluitingen is in handen van een energienetbeheerder en/of de wegbeheerder. DRIS-systemen of andere systemen die continu stroom vereisen - dus ook wanneer de openbare verlichting uit staat - maken gebruik van gemeterde aansluitingen. Meestal is de wegbeheerder verantwoordelijk voor deze aansluitingen.
In de onderstaande tabel staan de voorzieningen die op een halte kunnen voorkomen, met de daarbij behorende eigenaren en beherende partijen. Deze lijst is niet uitputtend, maar geeft een beeld van de meest voorkomende situaties.
Haltes met verlichting, een abri of DRIS-panelen hebben stroomvoorzieningen nodig. In de meeste gevallen gaat het hier om zogenaamde ‘meterloze’ aansluitingen die de wegbeheerder aanvraagt. Het beheer van deze aansluitingen is in handen van een energienetbeheerder en/of de wegbeheerder. DRIS-systemen of andere systemen die continu stroom vereisen - dus ook wanneer de openbare verlichting uit staat - maken gebruik van gemeterde aansluitingen. Meestal is de wegbeheerder verantwoordelijk voor deze aansluitingen.
In de onderstaande tabel staan de voorzieningen die op een halte kunnen voorkomen, met de daarbij behorende eigenaren en beherende partijen. Deze lijst is niet uitputtend, maar geeft een beeld van de meest voorkomende situaties.
| Voorzieningen | Eigenaar | Beheerder | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| Infrastructuur | Wegbeheerder | Wegbeheerder | |
| Haltebord | Vervoerder | Vervoerder | |
| Abri in eigendom wegbeheerder | Wegbeheerder | Wegbeheerder | |
| Abri in eigendom abri-exploitant | Abri-exploitant | Abri-exploitant | |
| Reclame-uitingen | Abri-exploitant | Reclame exploitant | |
| Hekwerk | Wegbeheerder | Wegbeheerder | Afhankelijk of het onderdeel is van de abri-concessie |
| Statische reisinformatie | Vervoerder | Vervoerder | De vitrines kunnen onderdeel zijn van een abri-concessie |
| DRIS | Wegbeheerder of vervoerautoriteit | Externe partij | |
| Zitbanken | Wegbeheerder | Wegbeheerder | Afhankelijk of het onderdeel is van de abri-concessie |
| Energie aansluiting | Energiebeheerder | Energiebeheerder | |
| Fietsvoorzieningen | Wegbeheerder | Wegbeheerder | Ketenmobiliteit |
Onduidelijkheid in verantwoordelijkheden
Bij het beheer van haltes is het vaak onduidelijk waar de verantwoordelijkheid van de ene partij eindigt en de verantwoordelijkheid van een andere partij begint. Bij reguliere haltes langs lokale en provinciale wegen valt de verantwoordelijkheid voor de infrastructurele elementen meestal wel te definiëren. Het wordt lastiger wanneer haltes op bijvoorbeeld bus- en treinstations zijn geplaatst. Meestal ligt de verantwoordelijkheid voor de halte dan bij de eigenaar van de grond waarop de halte staat. Ook is het mogelijk dat de verantwoordelijkheid van het beheer en onderhoud niet bij de eigenaar ligt.
Bij het beheer van haltes is het vaak onduidelijk waar de verantwoordelijkheid van de ene partij eindigt en de verantwoordelijkheid van een andere partij begint. Bij reguliere haltes langs lokale en provinciale wegen valt de verantwoordelijkheid voor de infrastructurele elementen meestal wel te definiëren. Het wordt lastiger wanneer haltes op bijvoorbeeld bus- en treinstations zijn geplaatst. Meestal ligt de verantwoordelijkheid voor de halte dan bij de eigenaar van de grond waarop de halte staat. Ook is het mogelijk dat de verantwoordelijkheid van het beheer en onderhoud niet bij de eigenaar ligt.
Beheer en onderhoud van reisinformatiesystemen en reclame-exploitatie
Er zijn verschuivingen zichtbaar bij reisinformatiesystemen (DRIS), reclame-exploitatie en beheer en onderhoud. Vroeger was de haltebeheerder (lokale wegbeheerder) verantwoordelijk voor de abri, de reclame-exploitatie en onderhoud, maar tegenwoordig brengen steeds meer ov-autoriteiten deze verantwoordelijkheden onder in raamovereenkomsten die worden aanbesteed.
Een goed voorbeeld hiervan is de voormalige regio Haaglanden (nu Metropoolregio Rotterdam Den Haag, MRDH). In deze regio is niet de wegbeheerder, maar de regio verantwoordelijk voor de regie van het leveren, beheren en onderhouden van de reisinformatiesystemen. De MRDH heeft alle taken via losse aanbestedingen uitbesteed aan externe partijen. Ook de daadwerkelijke onderhouds- en beheertaken worden niet door de regio zelf uitgevoerd, maar zijn uitbesteed. De regio is in de exploitatiefase verantwoordelijk voor de regie. De kosten voor beheer en onderhoud worden door MRDH betaald uit reclame-inkomsten. Voorheen financierden reclame-exploitanten het haltemeubilair vooraf en droegen zij de kosten voor beheer en onderhoud, in ruil voor het recht op reclame. In de uitvoering van MRDH schaffen zij zelf de objecten aan en contracteren zij zelf een partij voor het beheer en onderhoud. De reclame-exploitatie betaalt een jaarlijkse afdracht voor het recht om reclame te maken. Via deze optie houdt MRDH zelf de controle over de kwaliteit van de producten en diensten.
Er zijn verschuivingen zichtbaar bij reisinformatiesystemen (DRIS), reclame-exploitatie en beheer en onderhoud. Vroeger was de haltebeheerder (lokale wegbeheerder) verantwoordelijk voor de abri, de reclame-exploitatie en onderhoud, maar tegenwoordig brengen steeds meer ov-autoriteiten deze verantwoordelijkheden onder in raamovereenkomsten die worden aanbesteed.
Een goed voorbeeld hiervan is de voormalige regio Haaglanden (nu Metropoolregio Rotterdam Den Haag, MRDH). In deze regio is niet de wegbeheerder, maar de regio verantwoordelijk voor de regie van het leveren, beheren en onderhouden van de reisinformatiesystemen. De MRDH heeft alle taken via losse aanbestedingen uitbesteed aan externe partijen. Ook de daadwerkelijke onderhouds- en beheertaken worden niet door de regio zelf uitgevoerd, maar zijn uitbesteed. De regio is in de exploitatiefase verantwoordelijk voor de regie. De kosten voor beheer en onderhoud worden door MRDH betaald uit reclame-inkomsten. Voorheen financierden reclame-exploitanten het haltemeubilair vooraf en droegen zij de kosten voor beheer en onderhoud, in ruil voor het recht op reclame. In de uitvoering van MRDH schaffen zij zelf de objecten aan en contracteren zij zelf een partij voor het beheer en onderhoud. De reclame-exploitatie betaalt een jaarlijkse afdracht voor het recht om reclame te maken. Via deze optie houdt MRDH zelf de controle over de kwaliteit van de producten en diensten.