27 Zwerfafval in de berm

Soort afval en gevolgen
Jaarlijks is er in Nederland zo’n 50 miljoen kilo zwerfafval. Een deel daarvan belandt op straat, een ander deel in het groen, waaronder de bermen. Het grootste deel van het afval bestaat uit verpakkingsmateriaal van consumpties. Het duurt vaak heel lang voordat het afval wordt afgebroken. Sommige materialen zoals plastics zijn helemaal niet biologisch afbreekbaar.

Zwerfafval in de berm heeft meerdere negatieve gevolgen:

• visuele vervuiling, aantasting van de kwaliteit van de leefomgeving
• vervuiling van bodem en (grond)water
• aantasting gezondheid van mens en dier (ontwikkeling van ziekten, dieren die verstrikt raken in afval, enzovoort)

Ambitieniveau
De wegbeheerder is verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van de berm. Daarbij hoort het verwijderen van het zwerfafval. Dit is een grote kostenpost. De wegbeheerder bepaalt zelf het ambitieniveau. Hierbij kan worden gewerkt met de [ link ] (KOR) van CROW. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen fijn zwerfafval (1 tot 10 centimeter groot) en grof zwerfafval (> 10 centimeter). Bij fijn zwerfafval wordt de kwantificering aangegeven in aantal stuks per m², bij grof zwerfafval in aantal stuks per 100 m². Er worden vijf niveaus onderscheiden: A+, A, B, C en D.

Afvalbakken
De aanwezigheid van voldoende afvalbakken verkleint de kans op zwerfafval. Bij afvalbakken is het belangrijk dat deze:

• goed zichtbaar zijn
• op de juiste plekken staan
• regelmatig worden geleegd

Op plekken waar veel weggebruikers komen zoals verzorgingsplaatsen langs auto(snel)wegen, worden vaak grotere voorzieningen zoals vuilcontainers geplaatst.

Om mensen extra te prikkelen hun afval op de juiste plek weg te gooien, zijn er speciale ‘afvalbakken’ ontwikkeld. Voorbeelden hiervan zijn:

• blikvanger: ‘schepnet op poten’ dat uitdaagt het afval in het net te werpen
• G-snake: 20 meter lange afvalbak voor op- en afritten

Andere middelen in de strijd tegen zwerfafval
Naast het creëren van goede voorzieningen voor het deponeren van afval zijn er andere middelen die kunnen bijdragen aan schonere bermen.

• Communicatie/bewustmaking
  Communicatiemiddelen kunnen worden ingezet om burgers te stimuleren hun afval in een afvalbak te doen. Naast landelijke campagnes zijn er veel gemeentelijke initiatieven op dit gebied. Sommige richten zich specifiek op jongeren.
  
  
• Schoonmaakacties
  Het schoonhouden van bermen is door het vele zwerfafval een omvangrijke en kostbare klus. Regelmatig zijn er initiatieven waarbij burgers meehelpen afval te verzamelen. Een bekend voorbeeld is de Landelijke Opschoondag van Stichting Nederland Schoon.
  
  
• Beboeten
  De hoogte van de boete wisselt per gemeente. Vaak gaat het om bedragen rond de 100 euro. Om te kunnen beboeten, is betrappen op heterdaad nodig.

• Burgerparticipatie
  Burgers spelen bij dit onderwerp een belangrijke rol. In negatieve zin, omdat zij de oorzaak zijn van het probleem. Maar ook in positieve zin, omdat zij actief helpen bij het opruimen van zwerfvuil. Of omdat zij waardevolle informatie kunnen geven als men hen betrekt bij het opstellen van beleid of een actieplan (zie factsheet Burgerparticipatie).
  
  
• Vervuiling berm
  De berm wordt niet alleen vervuild door zwerfafval maar ook door de afstroming van vervuild wegwater en verwaaiing van vervuilende stoffen (zie factsheet Vervuiling door afstromend wegwater).

• Preventieve werking
  Afval in de berm trekt nieuw afval aan. Als de berm schoon is, is men minder geneigd er afval in te gooien. Er gaat dus een preventieve werking uit van een schone berm

Afbraaktijden van verschillende soorten afval.
(Afbeelding: [ link ] )

Blikvanger in de berm.

Afvalbak in de berm.

Burgers maken de berm schoon in het kader van Nederland Schoon.
(Foto: Stichting Nederland Schoon)

Voor meer informatie zie de Literatuurlijst.
Heeft u extra informatie over of voorbeelden bij dit onderwerp?
Laat het ons weten via de reageerbutton rechtsboven in de factsheets.