28 Geluidswerende voorzieningen en luchtgroen

Geluidsoverlast
Gemotoriseerd verkeer veroorzaakt geluid. Dit kan overlast geven, onder andere voor omwonenden. De geluidsoverlast kan op verschillende manieren worden beperkt, onder andere door:

• gebruik van stillere auto’s
• aanpassing van de weginrichting
• gebruik van stiller asfal
• verkeersmaatregelen zoals snelheidsverlaging

Geluidswallen
Geluidswallen zijn gemakkelijker in te passen in het landschap dan geluidsschermen. Regelmatig loopt er een pad overheen, waardoor ze een extra functie krijgen voor de achtergelegen wijk als wandelpad, hardloopplek of een rondje om de hond uit te laten. Daarbij is het van belang om gevaarlijke situaties te voorkomen en te zorgen dat niemand (ook kinderen niet!) op de weg kan komen.

Nadeel van een geluidswal is dat het geluid er gemakkelijker overheen buigt dan bij een scherm. Bovendien is er niet altijd voldoende ruimte voor de aanleg van een geluidswal.

Geluidsschermen
Geluidsschermen worden meestal geplaatst in de buitenberm. Een enkele keer staan zij in de middenberm of tussenberm. Er zijn twee soorten geluidsschermen:

• reflecterend – het geluid wordt weerkaatst
• absorberend – het geluid wordt geabsorbeerd door het scherm, dat gemaakt is van bijvoorbeeld houtvezels gemengd met cement

De geluidsreductie van het scherm hangt af van verschillende factoren:

• de hoogte van het scherm (hoe hoger, hoe effectiever)
• de afstand tot de weg (hoe dichter bij de weg, hoe effectiever)
• het materiaal waarvan het is gemaakt (houtvezels/cement, beton, aluminium, steen, hout, glas)

Wetgeving geluid
Om burgers te beschermen tegen geluid van onder andere het verkeer zijn er in de [ link ] grenswaarden vastgelegd. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende wegtypen (erftoegangswegen, gebiedsontsluitingswegen, stroomwegen). Wel maakt men in de wet onderscheid tussen stedelijk en buitenstedelijk.

Door het Rijk wordt, samen met provincies en gemeenten, gewerkt aan nieuwe geluidswetgeving: Samen Werken aan de Uitvoering van Nieuw Geluidsbeleid (SWUNG). Het doel is betere bescherming tegen geluidshinder en vereenvoudiging van het bestaande stelsel van geluidswetgeving. De verwachte inwerkingtreding is 2018, samen met de Omgevingswet.

De werking van luchtgroen
Luchtgroen is groen dat wordt aangeplant om luchtvervuiling te beperken. De groene aanplant werkt op verschillende manieren:

• filtering door absorptie: bruikbare stoffen zoals NO₂ en CO₂ worden opgenomen in de bladeren en omgezet in voor de plant nuttige stoffen
  
  
• filtering door adsorptie: grotere deeltjes zoals fijnstof hechten zich aan bladeren, naalden en bast, soms komen de deeltjes daarna door de wind weer in de lucht, vaak zullen ze door regen of door bladval in de herfst op de grond terechtkomen en verwerkt het bodemleven de vervuiling
  
  
• sturing/verdunning: de luchtverontreiniging wordt naar hogere luchtlagen gestuurd door een dichte rij bomen en mengt zich met schone lucht, waardoor de vervuiling wordt verdund

Naaldbomen zijn beter in filtering dan loofbomen:

• de vele kleine naalden hebben een groot afvangend vermogen
• veel naaldbomen zijn groenblijvend en ‘werken’ dus het hele jaar

Luchtgroen in de praktijk
Rijkswaterstaat werkt niet met luchtgroen. Publicaties van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en CROW geven aan dat het effect van groen op de luchtkwaliteit onvoldoende bewezen/te gering is.

Internationaal houden overheden en onderzoekers zich wel bezig met luchtgroen, waarbij er positieve resultaten worden gemeld. Ook diverse Nederlandse gemeenten en provincies zijn actief op dit gebied. Er is onder andere een groot project Luchtgroen, waarbij veertien gemeenten uit Zuid Nederland en Vlaanderen samenwerken. Doel daarbij is onder andere kennisopbouw, kennisdeling en het ontwikkelen van instrumenten.

Geluidsreductie en luchtvervuiling
Soms hebben maatregelen effect op zowel het geluid als de luchtkwaliteit.
Voorbeelden hiervan zijn:

• een geluidsscherm dat tevens werkt tegen luchtvervuiling, door de vervuilde lucht omhoog te sturen waar het zich vermengt met schonere lucht
• een geluidsscherm dat wordt beplant met groen voor filtering van lucht, dit heeft als extra voordeel dat het geluidsscherm door de beplanting niet vatbaar is voor graffiti

• Beheer en onderhoud geluidsschermen
  Bij geluidsschermen is werkruimte nodig voor het uitvoeren van onderhoud en beheer. Hier dient bij het ontwerp rekening mee gehouden te worden. Als dit niet gebeurt, kan dat grote gevolgen en kosten met zich meebrengen. Het kan dan bijvoorbeeld noodzakelijk zijn om rijstroken af te zetten om het scherm te kunnen schoonmaken.
  
  
• Beheer en onderhoud luchtgroen
  Voor de werking van luchtgroen is goed groenbeheer en onderhoud noodzakelijk. Als er bijvoorbeeld een boom sterft en niet vervangen wordt, wordt de dichte lijnbegroeiing doorbroken. Hierdoor veranderen de luchtstromen.
  
  
• Verkeersveiligheid
  Zowel een geluidsscherm als aangeplant groen kan een obstakel vormen in de berm. Dit kan een gevaar opleveren voor de verkeersveiligheid, zeker als het dicht naast de weg is geplaatst (zie factsheet Obstakelvrije zone). Een ander aandachtspunt is dat een geluidsscherm niet mag leiden tot verblinding van de weggebruiker.
  
  
• Dieren in de berm
  De aanplant van luchtgroen kan gewenste, maar ook ongewenste dieren aantrekken (zie factsheet Dieren in de berm).

• Landschappelijke inpassing
  Niet zelden vormen geluidsschermen omgevingsvreemde elementen, die bovendien de weg afsnijden van de (landelijke of stedelijke) omgeving. De inpassing van geluidsschermen is een kunst apart. Ook bij luchtgroen is de landschappelijke inpassing een aandachtspunt.
  
  
• Energieopwekkend geluidsscherm
  Op dit moment zijn diverse onderzoekers en bedrijven bezig slimme, betaalbare combinaties te maken tussen geluidsscherm en zonnepaneel. De ontwikkelingen zijn nog in volle gang. In 2017 start Rijkswaterstaat, met Europese subsidie, met de bouw van het demonstratieproject Solar Highways.
  
  
• Meerjarenprogramma Geluidsanering (MJPG)
  Het MJPG is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Doel is het realiseren van geluidsreducerende maatregelen bij woningen met een hoge geluidsbelasting als gevolg van een weg die eigendom is van het Rijk of een hoofdspoorweg. Bij wegen gaat het om woningen waarbij de belasting hoger is dan 65 decibel.

Geluidsscherm met groene aanplant in de tussenberm.
(Foto: © BAM)

Geluidsscherm bij een autosnelweg.

Voor meer informatie zie de Literatuurlijst.
Heeft u extra informatie over of voorbeelden bij dit onderwerp?
Laat het ons weten via de reageerbutton rechtsboven in de factsheets.