Heeft u vragen? U kunt ons ook bellen op tel: 0318-695315

Alles over wegbermen
Deze tekst is gepubliceerd op 23-03-16

2 Functies van de wegberm

De verschillende functies van een wegberm, keuzes maken en combineren

Illustratie

Basisinformatie

Veel verschillende functies
De berm heeft meerdere functies, op zeer uiteenlopende vlakken. Sommige functies kunnen eenvoudig worden gecombineerd of vullen elkaar zelfs aan. Er zijn ook functies die conflicteren. In die gevallen moet er een afweging plaatsvinden en moeten keuzes worden gemaakt.

Welke functies de berm precies heeft, verschilt per situatie en is onder andere afhankelijk van:

  • het type weg (erftoegangsweg, gebiedsontsluitingsweg, stroomweg)
  • de keuzes die gemaakt zijn bij ontwerp, aanleg, beheer en onderhoud
  • de omgeving en de ligging van de berm

In een natuurgebied maakt de berm onderdeel uit van de natuur. In de stedelijke omgeving is de berm een verzamelplaats van functies. Als de weg op een waterkering is gelegen, geeft dit beperkingen in de mogelijkheden van het gebruik. De ligging en de omgeving van de weg, en daarmee van de berm, zijn dus (mede) bepalend voor de functies die de berm vervult.

Functies van de berm
De berm speelt onder andere een rol bij de volgende aspecten

  • Verkeersveiligheid
    De berm draagt op verschillende manieren bij aan de verkeersveiligheid, onder andere als uitwijkmogelijkheid voor weggebruikers, voor afwatering van hemelwater (geen water op de weg) en door een scheiding te vormen tussen verschillende rijbanen.

  • Draagconstructie
    Het zijn de schouders van de weg: ze houden de weg stabiel en geven hem extra stevigheid.

  • Ruimte voor meubilair, installaties, kabels en leidingen
    Het is de plaats waar borden, wegwijzers, verkeersregelinstallaties, openbare verlichting, kabels en dergelijke worden geplaatst.

  • Ruimtelijke kwaliteit
    De berm vormt de verbinding tussen weg en omgeving en kan een bijdrage leveren aan de ruimtelijke kwaliteit, zowel in een landelijke als in een stedelijke omgeving.

  • Milieu & klimaat
    De berm is onmisbaar bij het opvangen van vervuilende stoffen, het afvoeren en bergen van water en de plaatsing van geluidswerende voorzieningen. De laatste jaren wordt het bermmaaisel gebruikt als grondstof voor onder andere bio-energie.

  • Groen & natuur
    De berm is een leefgebied voor veel planten en dieren en kan een (ecologische) verbindingszone zijn tussen verschillende gebieden.

Daarnaast kan de berm, al dan niet gewenst, voor andere zaken gebruikt worden:

  • parkeerplaats
  • passeerplaats: uitwijkplaats waar tegemoetkomend verkeer voor elkaar kan uitwijken op een smalle weg
  • opstelplaats voor vuilcontainers
  • hondenuitlaatplaats
  • plaatsing van bermmonumenten
  • plaatsing van kunstobjecten

In kaart brengen
Of het nu gaat om nieuwe aanleg, reconstructie of het maken van een beheerplan voor een berm: het startpunt is het in kaart brengen van de verschillende functies van deze specifieke berm.

  • Wat zijn de primaire functies?
  • Welke (extra) functies zijn er in deze situatie gewenst?
  • Is er sprake van ongewenst gebruik?

Met het in kaart brengen van de (gewenste) functies worden ook de knelpunten zichtbaar.
Deze kunnen te maken hebben met:

  • gebrek aan ruimte – de berm is te smal om alle (gewenste) functies een plek te geven
  • gebrek aan geld – er is te weinig budget om alle (gewenste) functies te realiseren
  • conflicterende belangen – sommige functies kunnen niet of moeilijk gecombineerd worden
  • ongewenst gebruik

Kiezen en combineren
Als de (gewenste) functies en de knelpunten in beeld zijn gebracht, kunnen er weloverwogen keuzes worden gemaakt tussen de verschillende belangen. Het gaat daarbij om:

  • prioritering
    Welke functies moeten in ieder geval worden gerealiseerd?
    Welke functies zijn vervolgens het meest gewenst?
    Hierbij wordt onder andere gekeken naar de specifieke situatie, de omgeving van de berm, beleidsplannen en beleidsvisies.
  • combineren
    Sommige functies zijn goed met elkaar te combineren, bijvoorbeeld ecologisch bermbeheer en landschappelijke inpassing, of landschappelijke inpassing en natuurlijk sturen.
  • keuzes maken
    Sommige functies zijn met elkaar in conflict, bijvoorbeeld – in geval van een smalle berm – de obstakelvrije zone en de landschappelijke waarde van bomen. Dan moeten er keuzes worden gemaakt: wat weegt in deze situatie het zwaarst? Zijn er aanvullende maatregelen mogelijk, zoals bijvoorbeeld het plaatsen van struiken of een geleiderail?
Samenhang
Aandachtspunten

  • Integraal werken
    Omdat de berm zo veel verschillende functies heeft, is integraal werken noodzakelijk. Op die manier kunnen de verschillende aspecten optimaal op elkaar worden afgestemd. Bij conflicterende functies kunnen zorgvuldig keuzes worden gemaakt. Het is belangrijk dat daarbij al wordt gekeken naar de gevolgen die keuzes hebben voor het latere beheer en onderhoud (zie factsheet Integraal werken aan wegbermen).

  • Verkeerskundige functies
    Voor een verdere uitwerking van de verkeerskundige functies van de berm zie de factsheet Ontwerp wegbermen algemeen.

  • Zonering
    Bij het maken van het ontwerp kan worden gewerkt met zonering. De berm wordt daarbij ingedeeld in verschillende zones, die ieder hun eigen functies krijgen toebedeeld.
Afbeeldingen

Functies van de berm: constructie, opvanggebied weggebruiker, ruimte voor borden, landschap, waterafvoer en groen.

De strook rechts naast de rijbaan maakt deel uit van de groene berm, maar is bij calamiteiten goed te berijden door toepassing van halfverharding.
(Foto: Hein den Hartog, gemeente Arnhem)

De tussenberm dient tevens als opstelplaats voor vuilcontainers en bushalte. De containers staan hier dicht op de rijbaan en vormen mogelijk een gevaarlijk obstakel.

Voorbeeld van zonering
(Afbeelding en toelichting: Provincie Noord-Holland)

Wegen
ZoneDefinitieVerplichting
R.a. Objectvrije zoneHet gedeelte van de berm tot 0,50 meter buiten de verharding, waarin geen enkel object staat.Handboek wegontwerp 2013
[ link ]
[ link ] (zorgplicht)
R.b. MeterstrookHet gedeelte van de berm tot 1 meter buiten de verharding, waarin alleen verkeers- en botsveilige objecten staan (zoals hectometerpalen).Handboek wegontwerp 2013
[ link ]
[ link ] (zorgplicht)
R.c. Obstakelvrije zoneHet gebied buiten de verharding zonder obstakels of ontwerpelementen van het dwarsprofiel, die bij uit koers geraakte voertuigen ernstig letsel aan de inzittende(n) kunnen veroorzaken. Handboek wegontwerp 2013
[ link ]
[ link ] (zorgplicht)
R.d. Zone zonder verkeerskundige functieHet gedeelte van de berm dat geen (wettelijke) relatie heeft met de weg of het functioneren ervan.Zorgplicht/geen
R.e. OnderhoudstrookAan een watergang grenzende strook grond dienend voor het uitvoeren van onderhoud, die als zodanig in de legger is opgenomen.Keur (waterschap)
R.f. Watergang/bermslootEen gegraven lijnvormige verdieping in het maaiveld, al dan niet gevuld met water, bestemd voor onder meer de berging en de aan- en afvoer van water.Keur (waterschap)
[ link ]
Meer informatie

Heeft u extra informatie over of voorbeelden bij dit onderwerp?
Laat het ons weten via de reageerbutton rechtsboven in de factsheets.